369584397

1. Działalność korporacji i funkcjonowanie rynku kapitałowego...

Squire 2006¹⁶). Wraz z rozwojem brytyjskiej dominacji w światowej gospodarce, na przełomie XVI i XVII wieku, kluczową rolę dla rozwoju owej gospodarki oraz dla rozwoju nowoczesnej korporacji zaczęły odgrywać anglosaskie instytucje rynku kapitałowego. Instytucje te początkowo rozwijały się wolno, etapami. Jeszcze w latach 80. XVII wieku w Wielkiej Brytanii funkcjonowało tylko ok. 15 znaczniejszych spółek akcyjnych, z łącznym kapitałem nie przekraczającym 900 tys. funtów szterlingów. Były to głównie spółki zajmujące się handlem dalekomorskim - poza firmami takimi, jak Kompania Wschodnioindyjska czy Kompania Rosyjska, Hudson Bay Company czy Royal African Company.

W 1695 roku liczba spółek akcyjnych w Wielkiej Brytanii wzrosła do 150, a ich łączny kapitał do ok. 4,3 min funtów. Jednocześnie poszerzył się ich zakres działalności, obejmując przedsięwzięcia infrastrukturalne (np. wodociągi), a także bankowość (w 1694 roku powstał Bank Anglii).

Datą progową w rozwoju brytyjskiego rynku kapitałowego wydaje się być rok 1693, kiedy Korona Brytyjska po raz pierwszy pożyczyła pieniądze na tym rynku, emitując zbywalne obligacje. W latach 90. XVII wieku szybko zwiększała się zarówno skala kapitałów zaangażowanych w spółki akcyjne, jak i liczba inwestorów oraz rozmiary indywidualnych inwestycji. Dla przykładu: Royal African Company, utworzona w 1671 roku, zebrała 100 tys. funtów kapitału od 200 podmiotów, średnio 500 funtów od jednego inwestora; tymczasem Bank Anglii, utworzony w 1694 roku, zebrał 1,2 min funtów od 1509 inwestorów, średnio 795 funtów od każdego (Michie 2000¹⁷).

Przełom XVII i XVIII wieku przyniósł również zmianę relacji między spółkami akcyjnymi i rynkiem kapitałowym. W XVII wieku spółki akcyjne były stosunkowo stabilnymi strukturami kapitałowymi, z niewielkim obrotem akcjami i zyskami inwestorów czerpanymi głównie z dywidendy. Już w początkach XVIII wieku zmieniło się to zasadniczo: akcje spółek coraz częściej podlegały sprzedaży, a główne zyski akcjonariuszy pochodziły z marży zysku z odsprzedaży akcji. Szacuje się, że w 1704 roku łączna wartość obrotu akcjami Kompanii Wschodnioindyjskiej oraz Banku Anglii wyniosła 1,8 min funtów, zaś zyski spekulacyjne z tego obrotu stanowiły 85% łącznego zwrotu z kapitału osiągniętego w owym 1704 roku przez akcjonariuszy obu spółek (Mirowski 1980¹⁸).

W początkach XVIII wieku powstała również pierwsza, jak się wydaje, „nowoczesna" bańka spekulacyjna, zwana „Bańką Mórz Południowych" (ang. The South Sea Bubble). W latach 1719-1720 powstało w Wielkiej Brytanii 190 nowych spółek akcyjnych, które zebrały łączne kapitały w wysokości ok. 220 min funtów. W tym okresie ceny akcji na giełdzie londyńskiej wzrosły ponad dwukrotnie. Oczekiwania inwestorów wobec spółek akcyjnych były wówczas bardzo wygórowane. Przykład nielicznych pionierów tej formy biznesu wydawał się wskazywać, że inwestowanie

¹⁶    H. Hansmann, R. Kraakman, R. Squire, Law and the Riseofthe Firm, „Working Paper" 2006/ 57, Brussels, papers.ssrn.com/ abstract_id=873507.

¹⁷    R.C. Michie, The London Stock Exchange: A History, Oxford, March 2000.

¹⁸    P. Mirowski, The Birth of the Business Cycle, „The Journal of Economic History", Vol. 40, No. 1, The Tasks of Economic History, Mar. 1980, s. 171-174.