431984944

ciowych nie — jak Pawłów — z obiektywnej obserwacji zmysłowej, ale właśnie z introspekcji. Niezależnie od tego, czym jest w istocie psychika, Freud przyjmuje jej „model” introspekcyjny, wyobraża sobie procesy psychiczne jako „nieświadome myślenie i nieświadome chcenie” i tworzy swe pojęcia pomocnicze z materiału świadomości, kombinując jego elementy tak, jak to uważa za dogodne dla wyjaśnienia zaobserwowanych faktów. Byłaby to więc metoda psychologicznej rekonstrukcji procesów, analogiczna do ich fizjologicznej rekonstrukcji praktykowanej przez Pawłowa, a tym samym pierwsza próba częściowego zobiektywizowania badań psychologicznych w oparciu o koncepcję realizmu psychologicznego. Obiektywność metody psychoanalitycznej polega mianowicie na tym, że w interpretowaniu zachowania się i wypowiedzi badanych na temat ich własnych przeżyć psychoanalityk nie „wczuwa” w nich gotowych procesów psychicznych, znanych sobie z introspekcji, ale posługuje się do tego celu określonymi konstrukcjami pojęciowymi. Niemniej i psychoanaliza nie stanowiła jeszcze metody całkowicie obiektywnej, tj. całkowicie oderwanej od introspekcji właśnie dlatego, że hipotetyczne konstrukcje pojęciowe tworzyła z subiektywnego materiału, z elementów introspekcji, nie mogąc wyrwać się z kręgu pojęć, w jakich tradycja zamknęła myśl psychologiczną.

Doceniając pionierskie zasługi Freuda na polu wypracowania nowej terminologii psychologicznej, mianowicie wprowadzenie i stosowanie realistycznej koncepcji procesów' psychicznych oraz dokonanie pierwszej próby częściowego choćby zobiektywizowania, w oparciu o tę koncepcję, terminów — należy jednak stwierdzić, że przedstawiony przez niego projekt terminologiczny posiada poważne braki, które uniemożliwiają stosowanie pojęć psychoanalitycznych w badaniach nad zachowaniem się. Pomijam już to, że Freud zajmował się głównie zaburzeniami mechanizmu psychologicznego, oraz to, że jednostronnie brał pod uwagę tylko zaburzenia’ seksualnej równowagi organizmu ludzkiego, gdy w badaniach nad zachowaniem się trzeba nam przede wszystkim pojęć określających zjawiska normalne i obejmujących cało-

43