4442198874

jakieś dodatkowe uzasadnienie. Mógłby to być spotykany niekiedy u fizjologizujących psychologów pogląd, że jednego i tego samego pojęcia psychologicznego można używać tylko w odniesieniu do tych procesów, które przebiegają według takiego samego mechanizmu fizjologicznego. W świetle poprzednich uwag wydaje się jasne, że i odzwierciedlanie świata przez człowieka nie może być uważane, jak u zwierząt, tylko za odzwierciedlanie w korze mózgowej bodźców działających na receptory, i ujmowanie przez człowieka wartości „duchowych” nie da się sprowadzić do zderzenia biologicznych, podkorowych tendencji z odzwierciedleniem przedmiotu, a więc nie można ze zwierząt na człowieka przenosić i pojęcia orientacji w otoczeniu jako odzwierciedlania wskaźników wartości i wskaźników działania.

Ale takie uzasadnienie, wiążące pojęcia psychologiczne z określonymi mechanizmami fizjologicznymi, należy już określić jako jawnie fałszywe, ponieważ 1. niesłusznie utożsamia pojęcie ogólne z pewnym konkretnym mechanizmem należącym do zakresu tego pojęcia, oraz 2. nie uznaje swoistego charakteru pojęć psychologicznych, wadliwie utożsamiając je z pojęciami fizjologicznymi. Jeśli chodzi o pierwszą sprawę, to postępując zgodnie z takim ujęciem, tj. utożsamiając pojęcie z pewnym określonym mechanizmem, który tym pojęciem oznaczamy, nie moglibyśmy nigdy stosować w nauce pojęć ogólnych, przede wszystkim wyższych rzędów. W biologii nie moglibyśmy mówić np. o „oddychaniu” ryb i zwierząt lądowych, bo przecież wiadomo, że oddychanie skrzelami i oddychanie płucami stanowią dwa różne rodzaje mechanizmów', pojęcia „rozmnażanie nie można by stosować do zwderząt jajorodnych i żyworodnych itd. Jest to oczywisty nonsens, bo te wszystkie, rzeczywiście różne mechanizmy fizjologiczne posiadają jednak, mimo różnic, także biologiczne cechy wspólne, pozwalające objąć je jednym i tym samym pojęciem.

Jeszcze gorszy jest błąd drugi, tj. sprowadzanie ogólnych pojęć psychologicznych do pewnych konkretnych mechanizmów fizjologicznych. Jak już wspominałem (por. str. 148), terminologia psychologiczna, nawet wtedy gdy bierze pod uw^ragę nie świadomość, tylko

183