4442198948

dawna”, tzn. że zwierzę umiało już przed eksperymentem wykonywać za pomocą pałki różne czynności, choć nigdy jeszcze me otwierało nią pudła. Można przypuszczać, że przygotowanie to było konieczne, aby Rafael potrafił naśladować człowieka otwierającego pudło. Posiadał on już elementarne kinestetyczne ślady pamięciowe, skojarzone z wzrokowymi odzwierciedleniami poruszania pałką, wskutek czego widok u człowieka takich działań, powiązanych w nową całośc, mógł przenieść się w sferę kinestetyczną i doprowadzić do nagłego połączenia się w analogiczną całość elementarnych śladów kmeste-tycznych. Gdyby zaś małpa nie miała odpowiedniego doświadczenia i nie umiała posługiwać się kijem jako narzędziem, najprawdopodobniej „pokaz” otwierania pudła przez człowieka nie zorientowałby jej w tej nowej formie działania i zwierzę byłoby zdane na zdobywanie potrzebnego doświadczenia w drodze „reakcji chaotycznych .

Pojęcie orientacji w otoczeniu nie wymaga więc odmawiania zwierzętom zdolności do pewnego rodzaju „domyślania się” nowych działań, na którą wyraźnie wskazują fakty eksperymentalne, a tylko każe pamiętać, że zjawiska wglądu nie mogą być uważane ani u zwierząt, ani u człowieka za jakąś „twórczą iskrę”, uwarunkowaną tylko przez „wrodzoną inteligencję”, lecz zależą w wysokim stopniu od ilości i jakości już posiadanego doświadczenia. Tymczasem, cała problematyka zależności procesów poznawczych od doświadczenia jest we współczesnej psychologii wyraźnie zaniedbana, prawdopodobnie dlatego właśnie, że nie docenia się ich roli w mechanizmie przystosowania do otoczenia. Abstrahując nawet od teorr postaciowych, które stojąc na stanowisku natywistycznym programowo, na podstawie z góry przyjętych założeń, pomijają a przynajmniej bagatelizują przeważającą ilość zagadnień związanych z doświadczeniem, zwrócę tylko uwagę na to, że badania nad procesami poznawczymi, omawiane zwykle pod nagłówkiem „rozwiązywania problemów” (problem solring), mają charakter eksperymentów „przekrojowych”. Polegają one na tym, że osobnikowi stawia się pewne zadanie i obserwuje się, jak w danej chwili przebiega u niego proces rozwiązywania, jakie badany popełnia błędy, jak korzysta z ofiarowanych mu pomocy itd.

221