4442199015

Nie jest to tajemnicą, ponieważ jest ona metodą nie opartą na przy-czynowości i ponieważ rozumowanie psychologiczne jest rozumowaniem indeterministycznym, które akceptuje zjawisko, o którym niewiadomo, skąd ono pochodzi. Mówię: pies pomyślał, pies pragnie i — spoczywam na laurach. Przyczyn zaś zjawiska nie wykryłem. Stąd nawet samo zadowolenie w stosowaniu interpretacji psychologicznej jest również problematyczne, pozbawione podstaw” (1952, str. 152).

Zarzut indeterminizmu postawiony psychologicznym tłumaczeniom zachowania się wymaga jednak bliższego rozpatrzenia, bo w tym sformułowaniu nie jest całkowicie zrozumiały. Przecież — nasuwa się refleksja — introspekcyjni psychologowie podkreślali znaczenie praw równie silnie, jak przyrodnicy i stawiali sobie za cel poznanie zależności procesów psychicznych od podniet zewnętrznych, od poprzednich procesów itd., wydawałoby się więc, że trudno stawiać im zarzut indcterministycznego traktowania swego przedmiotu badania. Prawdopodobnie Pawłów miał na myśli to, że procesy psychiczne, jako fakty dane tylko w doświadczeniu wewnętrznym i nie-przestrzenne nie dają się powiązać z organizmem i jego czynnościami, a przede wszystkim z fizjologicznymi procesami zachodzącymi w mózgu. „Indeterminizm” psychologii polegałby więc na nie lekceważeniu prawa przyczynow'OŚci w ogóle, ale na nieuwzględnianiu związku zjawisk psychicznych z ich anatomo-fizjologicznym podłożem.

Takie rozumienie „indeterminizmu” tłumaczeń psychologicznych znajduje sw^roje potwierdzenie w polemice Pawłow^:a z M u n k i e m co do interpretacji zjawisk „ślepoty duchowej” i „głuchoty duchowej” (1952, str. 188—9, por. również 1951, str. 281). Munk stwierdził, że pies z usuniętą np. wzrokową okolicą kory mózgowej nie poznaje wzrokiem ani swego pana, ani żadnych przedmiotów otoczenia, mimo że nie oślepł całkowicie, bo potrafi omijać przedmioty stojące mu na drodze i wytłumaczył to zjawisko psychologicznie tym, że pies „widzi” swoje otoczenie, ale „nie rozumie” tego, co widzi. Pawłów zaatakował to tłumaczenie, zarzucając mu przede wszystkim niejasność samego pojęcia „rozumienie”. ,,Co to znaczy... »rozu-

34