456718749

tułów druków w 80 tys. woluminów, 18 tys. druków ulotnych, 2700 manuskryptów, 7400 autografów (głównie listów), ok. 10 tys. rycin i 2500 muzealiów.

Od 1932 r Biblioteka Państwowa im. Wróblewskich otrzymywała regionalny egzemplarz biblioteczny druków ukazujących się na obszarze województw: wileńskiego, nowogródzkiego, białostockiego i poleskiego. W latach 1926-1931 prawie wszystkie fundusze książnicy spożytkowane zostały na wykończenie i wyposażenie nowego gmachu oraz przeprowadzkę zbiorów. Wówczas jej zasób powiększał się głównie w oparciu o dary i depozyty.

Możliwość korzystania z biblioteki za życia T. Wróblewskiego była ograniczona, bowiem wstęp do jego prywatnego mieszkania mieli nieliczni badacze i uczeni. Po upaństwowieniu księgozbioru, udostępniano go -szerokiemu gronu użytkowników - w czytelniach Uniwersyteckiej Biblioteki Publicznej. Niestety po zakończonej w 1931 r. przeprowadzce nie wznowiono wypożyczania pre-zencyjnego z prozaicznego powodu - braku umeblowania czytelni.

Jeszcze w 1925 r. opiekę nad zbiorami powierzono Helenie Drege, która była wicedyrektorem i kierownikiem Działu Zbiorów Specjalnych do 1941 r. Posiadała ona świetne przygotowanie do tej pracy - studiowała bibliotekarstwo w Berlinie, później jako wolny słuchacz w Warszawie (w Wolnej Wszechnicy Polskiej) i Wilnie. Aktywność zawodową rozpoczęła w Bibliotece Ordynacji Krasińskich; była również kustoszem w warszawskiej i wileńskiej uniwersyteckiej książnicy. W artykule wspomnieniowym określiła T. Wróblewskiego jako „najpracowitszego i najsumienniejszego bibliotekarza i kustosza swych zbiorów, które w znacznej części sam porządkował, inwentaryzował i katalogował, zwłaszcza co cenniejsze działy”.

1 lutego 1926 r. pierwszym kierownikiem Biblioteki Państwowej im. Wróblewskich został Stefan Rygiel, będąc jednocześnie dyrektorem Uniwersyteckiej Biblioteki Publicz-

Stefan Rygiel w gronie pracowników Biblioteki Państwowej im. Wróblewskich

nej w Wilnie, a od czerwca 1929 r. Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Drugim kierownikiem (od czerwicą 1932 r. do listopada 1934 r.) był Erwin Koschmider - profesor językoznawstwa na Uniwersytecie im. Stefana Batorego. Dzięki jego staraniom uzyskano specjalną subwencję na umeblowanie oraz zakup księgozbioru podręcznego dla czytelni głównej. Z kolei trzecim i ostatnim przełożonym Biblioteki Wróblewskich został Stefan Burhardt, który urząd ten piastował od listopada 1934 r. do wybuchu II wojny światowej. Za jego kadencji zaczęto opracowywać bibliografię regionalną dotyczącą terenów byłego Księstwa Litewskiego.

We wrześniu 1939 r. zasób Biblioteki Państwowej im. Wróblewskich na szczęście nie doznał dużego uszczerbku. Ale już miesiąc później władze radzieckie podjęły decyzję o ewakuacji najcenniejszych zbiorów i eksponatów muzealnych w głąb Związku Radzieckiego (nie wiadomo dokładnie gdzie, lecz przypuszcza się, że do Moskwy). O tym fakcie poinformował świadek wydarzeń Ignas Seinius (litewsko-szwedzki pisarz), który przebywał wówczas w mieście jako przedstawiciel Litewskiego Czerwonego Krzyża. W 1940 r. opublikował swą relację w języku szwedzkim (w Sztokholmie), a w 1953 r. w języku litewskim (w Nowym Jorku).

16 stycznia 1941 r. pozostałe w Wilnie zbiory Wróblewskich (wraz z gmachem) zostały przejęte przez nowo utworzoną Bibliote-

19