456719641

narracyjnej Narracja prowadzona jest w pierwszej osobie przez samą winowajczynię. co zmienia radykalnie wymiar samej winy

Dwa kolejne teksty. V i VI. są jak się wydaje, znacznie bliższe swoim wariantom wyjściowym i mniej na nich widać ślady długotrwałego funkcjonowania w obrębie folkloru d/.iccięccgo. Oba zawierają większość elementów kompozycyjnych charaktery stycznych dla proletariackiej piosenki więziennej**, łączącej w sobie składniki realistycznego opisu i subiektywnego wyrazu uczuć.

V    W więziennym szpitalu na zgniłym posłaniu Nieznany młodzieniec umiera.

Pierś mu się porusza w pow olnym konaniu.

Dokoła on błądzi oczy ma.

Swe ręce i nogi miał skute w kajdany.

Jak długo miał znosić te pęta?

Wyrokiem sądowym na śmierć był skazany,

A wyrok sądowy rzecz święta.

Gorączka się wzmaga, wciąż rośnie, opacki.

Wtem klawisz, drzwi ccii otwiera.

Chce powstać, nic może, łzy z. oczu się leją.

Ach. matko, ja syn twój, umieram.

Nazajutrz z rana wynieśli trupa z ccii I skryli go w ciemnej mogile.

Więźniowie jak stall tak wszyscy płakali.

Nasz młody kolega nic Żyje!

W w ięziennej kaplicy dwie świece sic palą.

Tam matka za syna się modli.

Ach. synu jedyny , ach. synu kochany.

1\ś umarł zakuty w kajdany.

Tekst ten, noszący stosunkowo małe piętno „dziecięcości". może być ilustracją spostrzeżeń zawarty eh w pracy Roclia Sulimy , a doty czących obustronny ch procesów dyfuzyjnych zachodzących pomiędzy tekstem folklory stycznym a literackim¹. Widzimy bowiem w lej pieśni bardzo wyraźne powiązania treściowe z Elegią o śmierci Ludnikn Waryńskiego Władysława Broniewskiego. Tekst Elegii... row iucż zresztą funkcjonuje w folklorze dziecięcym, w innej jednakże roli zdecydowanie parodystyczncj.

VI    W ccii ciemnej i ponurej.

Gdzie mc wpada słońca blask.

Tam siedziałem, tam my ślałem.

Serce rwało się do gwiazd Czarny chleb i czarna kawa

Opętani samotnością Myślą wciął szukają szczęścia.

Co nazywa się wolnością Zapytuje córka matki:

Gdzie braciszek miły mój?

On w więzieniu się znajduje,

Odsiaduje wyrok swój.

Czarny chlcb i czarna kawa Wanant I    Wariant II

Jcdzic pociąg z wagonami.    ledzic pociąg z wagonami.

Do więzienia wiozą mnie.    Do psychiatry wiozą mnie

Tam mnie zamkną za kratami .    Chcą przerobie mnie na głupka

Tam przeminie Zycie mc.    I w zakładzie zamknąć mnie.

Piosenka Czarny chleb i czarna kawa wyróżnia Się spośród pozostałych przede wszystkim melodią Dotychczasowe teksty Łączyły s»ę zawsze / klasycznymi konsimkcjaini melodycznymi wykorzystywanymi w balladzie ludowej Mciodia tej ostatniej piosenki wywodzi się wyraźnie z kręgu współczesnej muzyki rozrywkowej, raczej domorosłej niż ambitnej, takiej, jaka grywana jest na weselach czy zabawach przez prowincjonalne zespoły-. Już sama melodia wydaje się wskazywać na współczesne pochodzenie piosenki W tekście możemy zauważyć wszystkie tradycyjne składniki charakterystyczne dla piosenki więziennej: ięsknotę za szerokim światem, szczegóły wyżywienia i wyglądu celi. niepokój najbliższych o uwięzionego. Nowszy akcent stanow i natomiast wariant drugi trzeciej zwrotki, nawiązujący wyraźniej do współczesnej procedury penitencjarnej Również i w tym przy padku można sądzić, że tekst przechodząc do obiegu dziecięcego nic uległ większym zmianom.

Kolejna piosenka (VII), nosząca tytuł lk>m Wschodzącego Słońca, ma dwie całkow icie odrębne wersje treściow e, pokrywające się jedynie pod względem tematu i nastroju, toteż przytaczam obydwie:

Wariant 1

Już słonce zgasło w dali I mgła się ściele do stóp.

Idziemy dalej i dalej — lam.

Gdzie tylko ciemność i chłód.

Zalane potem twarze.

Zmęczony, pusty wzrok.

Szczeniacki świat naszych marzeń pry sł.

Zdeptany setką stóp.

Niewielu nas zostało 1 resztę zabierze czas.

By wrócić, sił za mało juz.

A zresztą — świat przeklął nas.

39

1

R. Sulima. FoUor i hur<Kura. Wmmu 1976

3X