456719643

Nic mówcie nic nikomu.

Wędrówki tej mam już dość.

Ja wrócić chcę do domu. bo Tam ua umie czeka ktoś.

Wariant 11

Przez czarne szyby zagląda mrok.

W małym łóżeczku cltłoptcc śpi.

Sen jakiś straszny wykrzy wi! mu twarz.

Pod powiekami Iza lśni.

Wczoraj wieczorem usły szał, że Jest w Orleanie taki dom.

Wschodzące Słońce nazyw ają go.

Żyją w nim chłopcy jak oa W oknach są kraty, u drzwi stoi stróż I patrzy w zrokiem ponury m Na małych chłopców, więzienny ich strój.

Na ogolone ich głowy.

Ale nadzieja nie gaśnic w mm.

Mimo więziennych murów, ścian.

Wschodzące słońce zabłyśnie znów,

Dla mały ch chłopców w domu tym

Obie wersje treściowe, jedna bardziej poetycka, a dniga bardziej fabularna, są dość dowolny nt przekładem amery kańskiego songu śpiewanego przez zespól „The Animals". Obie wersje dotyczą młodociany ch przestępców, lecz pierwsza podnosi moty w- tułaczki i odrzucenia, eksponując przede wszystkim stronę uczuciową, druga zaś wpisuje w trybie balladowym życie chłopców w mało logiczną konwencję snu. który śni chłopiec wolny o swych uwięzionych rówieśnikach. Jest to wersja bardziej „dziecinna" i stosow nie do tego odkształcona jest również, prozodia i melodia, która upraszcza się, uwalnia od trudniejszych momentów i przybiera formę kołysanki.

Ostatnia piosenka, Janek Wiśniewski padł, zestala wchłonięta przez folklor dziecięcy prawic na naszych oczach, współcześnie, a przebieg tego procesu można dość dokładnie określić. Jest ona reminiscencją wypadków grudniowych 1970 roku. o wyraźnej konstrukcji rewolucyjnej pieśni robotniczej. Spopularyzowana została przez film Andrzeja Wajdy Człowiek z Żelaza, przez środki masowego przekazu (Festiwal Piosenki Niezależnej), ale także przez niepowtarzalny klimat roku 1980. w którym stała się bardzo znana Z dosyć długiej piosenki dzieci przyswoiły sobie tylko dwie zwrotki, ale za to najbardziej zwarte i dynamiczne:

VIII    Chłopcy z Grabówka, chłopcy z Chylonii.

Dzisiaj milicja użyła brom.

Świat się dowiedział, nic nie pow iedział,

Janek Wiśniewski padł

Lecą petardy, ścielą się gazy.

Na robot mków sy pią się razy.

Świat się dowiedział, nic nic powiedział,

Janek Wiśniewski padł.

Do obu zwrotek został włączony fragment wersji pierwotnej towarzyszący innej zwrotce, a tutaj awansowany do rangi refrenu. Jest to znowu wers jakby rodem z wyliczanki czy przezywania, w której zwrot. wiedział, nie powiedział" jest dość często spotykany

• * *

Nictmdno zauważyć, że minio różnorodności pochodzenia i tematyki, teksty tnąją wiele cech wspólnych. Możemy także, rozpatrując je na tle całokształtu kultury popularnej czy też plcbcjskiej, mówić o cechach, których teksty te nic posiadają, a zatem poszukiwać zasad selekcji, jakimi kienije się audytorium dziecięce. przy swajając te właśnie, a nie inne teksty.

i tak na przykład, mimo licznych i wyraźnych powiązań tematycznych przedstawionych tekstów z podkulturą przestępczą, nic mamy tu do czynienia ze szczególnym eksponowaniem motywów gwałtu i seksu. Możemy je odnotować w niektórych tekstach, takich jak Cztery mile za Warszawą łub Pokochałam pięknego Białorusa. lecz nigdy nic są one same dla siebie, zawsze powiązane z jakąś inną sprawą. W pozostałych natomiast utworach nic wysuwają się na plan pierwszy ani miłość, ani krew. lecz właśnie cierpienie.

Mimo różnorodności sy tuacyjnej, źródła tego cierpienia można zobaczyć w pew nych wspólny ch kategoriach psychologicznych. Będzie mą przede wszystkim izolacja bohatera w sensie społecznym (odrzucenie, niekochanie, samotność) łub fizycznym (uwięzienie). Cierpienie może być przyniesione przez los, przyjść bez winy. częściej jednak przyczyną izolacji są wykroczenia przeciw normie grupowej (Murka), obyczajowej (Piękny Białoruś) lub też prawnej (piosenki więzienne). Pojawia się więc bohater nieszczęśliwy, cierpiący, samotny. lecz „skażony winą", stracony, przeklęty, co wyraża nuędzy inny mi następujący fragment:

By w rócić, sił za mało już,

A zresztą świat przeklął nas.

Funkcje uczuciowe spełniają w tekstach liczne naw iązania do tematyki rodzinnej. do tematyki domu: sierota poszukuje opieki zmarłej matki, brat nawołuje zbłąkaną siostrę do opamiętania, powołując się na rozpacz matki, siostra niepokoi się o los uwięzionego brata, matka przybywa do więzienia w chwili śmierci syna, mali więźniowie domu poprawczego tęsknią za domem i chcą do mego wrócić.

Funkcjonując w obiegu dziecięcy m, teksty uzyskują pewien „dziecięcy" szlif. Niektóre zwrotki zanikają, pojawiają się inne Treść ulega syntetyzacji. uproszczeniu, rozmyciu, pojawiają się przeskoki fabularne (pominięcie scen dra-

41