4962384086

250

RECENZJE I SPRAWOZDANIA

wackie w zakresie katalogu przedmiotowego. A że doświadczenia te są niemałe, o tym świadczy choćby wydanie omawianej książki. Analogicznego wydawnictwa nie doczekał się jeszcze katalog systematyczny, który na gruncie czechosłowackim nie posiada ani ustalonego schematu, ani przepisów katalogowania.

P)*zochodząc do omówienia części drugiej 'książki, to znaczy zasad katalogowania przedmiotowego trzeba przede wszystkim podkreślić fakt, że sytuacja katalogu przedmiotowego w CSR jest zupełnie odmienna od polskiej.

W Polsce mamy obszerną pracę i wiele artykułów na temat teoria katalogu przedmiotowego, wyczerpujący podręcznik katalogowania przedmiotowego oraz słownik tematów, ale katalog przedmiotowy jest rzadko stosowany w bibliotekach. W Czechosłowacji — przeciwnie — są katalogi przedmiotowe, *le brak instrukcji i słownika. Może jeszcze warto dodać, że Drtina, który powołuje się często na radzieckie prace o katalogu przedmiotowym motywując to między innymi słowiańską wspólnotą językową, ani razu nie wspomina oolskich prac na ten temat, wymieniając je tylko w dołączonej do rozprawy bibliografii.

Brak rozwiniętej teorii w czasie tworzenia się katalogów przedmiotowych w Czechosłowacji spowodował, że zasady tych katalogów są różnorodne. Różnice widoczne są też i w terminologii: dawniej używano określenia „heslovy katalog vecny” (hasłowy katalog rzeczowy), -który obecnie jest wypierany przez termin ^katalog przedmiotowy”. Różne są też definicje katalogu przedmiotowego, a termin „heslo” był zastępowany niekiedy przez terminy „rubryka”, „temat”. Drtina przyjmuje następującą definicję katalogu przedmiotowego: Katalog przedmiotowy jest katalogiem rzeczowym, w którym opisy są uporządkowane według haseł przedmiotowych” (s. 42). Hasło przedmiotowe oznacza u Drtiny tyle, co w terminologii Łysakowskiego „nagłówek przedmiotowy”. Hasło składa się z nazwy („imenovatel”) i dopełnienia („doplnek”). Odpowiednikami polskimi będą tu: temat i określnik. Podstawowe założenia katalogowania w zasadzie są takie same w Czechosłowacji i w Polsce. W podobny sposób określony tam został zasięg wydawniczy katalogu i główne zasady opisu. Zasadą jest umieszczanie w prawyim dolnym rogu karty katalogowej tzw. „dobowego ukazatela”, to znaczy daty pierwszego wydania lub — dla wydań dokonanych z archiwalnych rękopisów — daty napisania ks:ążki. Np. „Wstęp do encyklopedia” D’Allemberta wydany w Pradze w 1950 r. będzie mrial podany jako „ukazatel dobowy” rok 1751. Data ta ma wskazać czytelnikowi istotną wartość informacyjną książki, powiązać ją z epoką, v» której powstała.

Pewne różnice w stosunku do zasad polskich można zauważyć w regułach wyboru tematu. Co prawda Drtina podobnie do Łysakowskiego uznaje pierwszeństwo rzeczownika w temacie jako tej części mowy, która nazywa przedmioty, ale nie ustala rygorystycznie, w przeciwieństwie do Łysakowskiego *, że tematem jest z reguły jeden wyraz. Drtina uznaje tematy wielowyrazowe złożone z kilku rzeczowników lub rzeczownika z przymiotnikami. Takie tematy tworzy się wtedy, gdy jeden wyraz (rzeczownik) nie oddaje dokładnie przedmiotu książki. Np. gdy książka dotyczy nowożytnego Egiptu Drtina uwa-

- Katalog przedmiotowy. Podręcznik, s. 86.