5169914570

Wiadomości Uniwersyteckie

13

WYSTAWA W MUZEUM

UMCS

11 grudnia w uniwersyteckim muzeum otwarta zostanie wystawa zatytułowana „Ku demokracji. 20 lat temu. Udział studentów UMCS w tworzeniu nowej rzeczywistości”. Wystawa dotyczy roku 1981, a szczególny nacisk położony został na przełom listopada i grudnia 1981. Organizatorzy wystawy skrótowo ukazali wydarzenia roku 1980 i 1981, bez których spontaniczny protest studentów nie mógłby mieć po prostu miejsca.

Akcje protestacyjne, które przerodziły się w strajki okupacyjne w polskich uczelniach wyższych w listopadzie 1981 r., nie wybuchły bez przyczyny. Ważnym motywem wrzenia w środowisku akademickim była sprawa nowej ustawy o szkolnictwie wyższym, odpowiadająca zmieniającym się uwarunkowaniom społeczno-politycznym. Prace nad projektem ustawy trwały juz od wiosny 1981 r. 11 czerwca 1981 r. do ministerstwa przesłana została ostatnia wersja ustawy - tzw. Resich III. od nazwiska kierującego komisją kodyfikacyjną prof. Zbigniewa Resicha, dziekana Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie wakacji, co nie jest bez znaczenia, środowisku akademickiemu przedstawiono znacznie „poprawiony" projekt. Dokonane zmiany nie były tylko poprawkami legislacyjnymi. Wiele z nich zmierzało do uszczuplenia władzy ciał kolegialnych poprzez pozbawienia ich, na rzecz organów jednoosobowych, części kompetencji. Inne zmiany ograniczały samodzielność finansową uczelni łącznic z tym, że nie miały one prawa dysponować wypracowanymi przez siebie dewizami. W projekcie znalazły się też liczne zmiany ideologiczne. Po licznych protestach dopiero 25 października 1981 r. środowisko akademickie otrzymało zapewnienie, ze do Sejmu trafi wersja Resich III, nawet bez prawniczych korekt.

Innym, nie mniej istotnym impulsem do wybuchu fali niepokojów na polskich uczelniach w listopadzie 1981 r. była tzw. sprawa radomska, czyli konflikt wokół sposobu wyboru rektora WSI w Radomiu. Początki tego sporu sięgają wiosny 1981 r. Wtedy trwały intensywne prace nad ordynacją wyborczą, której wersje od samego początku budziły wiele kontrowersji. Według przyjętej, budzącej sprzeciwy środowiska radomskiego, ordynacji 27 października 1981 r. odbyły się wybory rektora WSI w Radomiu. Przy niskiej frekwencji w wyborach powszechnych ponad 60% głosów uzyskał urzędujący rektor prof. Michał Hebda. W odpowiedzi na ten wynik studenci z NZS WSI w Radomiu przystąpili do strajku okupacyjnego, ogłoszonego już wcześniej

przez KZ „Solidarności” WSI. Strajkujący oczekiwali na przybycie specjalnej komisji z Warszawy. Pierwszą reakcją środowiska akademickiego na wydarzenia w Radomiu był strajk ostrzegawczy proklamowany przez Solidarność na Uniwersytecie Warszawskim.

Przedłużające się prace nad przekazaniem do Sejmu projektu ustawy o szkolnictwie wyzszym oraz wciąż niezałatwiona sprawa radomskiej WSI były podstawową przyczyną wzrostu nastrojów opozycyjnych w środowisku akademickim kraju, Lublina również. 16 listopada 1981 r. Krajowa Komisja Koordynacyjna NZS podjęła uchwałę o proklamowaniu ogólnokrajowego, bezterminowego strajku w uczelniach w Polsce w dniu 24 listopada, jeśli do tego czasu obie sporne kwestie nie znajdą zadowalającego rozwiązania.

23 listopada 1981 r. NZS UMCS ogłosiło studencki strajk okupacyjny. W innych lubelskich uczelniach studenci podjęli podobne działania. 24 listopada rozpoczął się strajk okupacyjny UMCS w Chatce Żaka. 26 listopada strajkiem okupacyjnym objęta została Humanistyka.

W atmosferze ciągle utrzymujących się strajków w ok. 70 uczelniach kraju, 27 listopada komisje sejmowe Nauki i Postępu Technicznego oraz Prac Ustawodawczych dyskutowały nad projektem ustawy o szkolnictwie wyzszym. Jednocześnie trwały mediacje w sprawie radomskiej WSI. Prace te przebiegały jednak bardzo opieszale, więc zrozumiałe, że akcja strajkowa studentów polskich nie została przerwana. Nie odniosły zamierzonego rezultatu apele władz uczelni o przerwanie strajku i przyjęcie innych form protestu, nie zakłócających procesu dydaktycznego i badawczego uczelni. Z podobnym apelem, uznającym słuszność protestów związanych z konfliktem w WSI w Radomiu oraz losami nowej ustawy o szkolnictwie wyzszym, wystąpili rektorzy wyższych uczelni Lublina 4 grudnia 1981 r.

10 grudnia 1981 r. w Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu obradowało Prezydium nowo ukonstytuowanej Konferencji Rektorów Szkół Akademickich w Polsce. W dyskusji uczestniczyli również przedstawiciele ogólnopolskiej konferencji uczelnianych komitetów strajkowych. We wspólnym komunikacie zaproponowano zmianę strajku okupacyjnego na inne formy protestu w środowisku akademickim kraju, m.in. przez utrzymanie gotowości strajkowej, akcje plakatowe, pikietowanie. Zasugerowano też zdynamizowanie akcji mediacyjnej w sprawie rozwiązania konfliktu w WSI w Ra-

'HEBDOM

Satyra strajkowa, listopad-grudzień 1981 r. (Humanistyka)

domiu. Strajki okupacyjne studentów w polskich uczelniach zostały zawieszone. 11 grudnia 1981 r. studenci UMCS wyszli z Chatki Żaka i Humanistyki pełni nadziei.

13grudnia 1981 r., w niedzielę,„na terenie całego kraju wprowadzony został stan wojenny”.

Na wystawie zaprezentowano liczne plakaty z akcji strajkowej w Humanistyce, ulotki i biuletyny drukowane przez strajkujących studentów UMCS. Ciekawostką okazały się okolicznościowe druki akcydensowe. Nie zabrakło również zdjęć fotograficznych oddających atmosferę wśród

strajkujących studentów. Na szczególną uwagę zasługują zaprezentowane prace magisterskie powstałe w Instytucie Historii Wydziału Humanistycznego i na Wydziale Politologii, stanowiące naukową interpretację wydarzeń.

Wystawa pozbawiona jest, poza relacjami prasowymi, wszelkiego komentarza. Jedynym komentarzem jest zamykający wystawę wielki wykrzyknik i znak zapytania.

Jerzy Kasprzak

numer 9, 2001