2323412428

Wiadomości Uniwersyteckie 15

WYSTAWY W MUZEUM UMCS

„POD OPIEKĄ BÓSTW NIEBA I ZIEMI”

0    zdobieniu książek. Bogactwo poetyckich metafor i zawarta w nich symbolika charakteryzują różne księgozbiory i samych właścicieli, wskazując na ich pasje, upodobania

1    temat kolekcji. Vaidotas Janulis pragnie ukazać jakąś prawdę o ludziach, którym dedykuje swoje znaki. Ogromną rolę w pracach Vaidotasa Janulisa odgrywa wspaniale opanowany warsztat, który pozwala artyście stworzyć na małej przestrzeni subtelne, kolorowe obrazy pełne prostoty i powagi.

Wystawa w Muzeum UMCS jest pierwszą indywidualną prezentacją ekslibrisów Vaidotasa Janulisa w Polsce. Stanowi jednocześnie swoistą kontynuację dawnych ekspozycji ekslibrisu litewskiego, zapoczątkowanych w 1969 r. wystawą „Współcze-

21 maja 2004 r. w sali uniwersyteckiego muzeum otwarto wystawę zatytułowaną „Pod opieką bóstw nieba i ziem. Obrządek pogrzebowy w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza na Lubelszczyź-nie”. Jest to już czwarta wystawa przygotowana przez archeologów UMCS i muzeum.

Tym razem zdecydowano się na przybliżenie społeczności akademickiej i miłośnikom starożytności jednego z najbardziej tajemniczych stuleci dziejów Lubelszczyzny. Epoka brązu i epoka wczesnego żelaza na Lubclszczyźnie naznaczona jest dziesiątkami pytań, niedopowiedzeń, ale też spodziewanymi odkryciami. Co ciekawe, nazwy kultur tych epok utrwaliły się w historiografii na podstawie znalezisk z Lubelszczyzny.

Prezentowana dziś wystawa nie jest streszczeniem problemów, z jakimi mierzą się lubelscy archeolodzy. To tylko fragment problematyki na mapie kultur tych czasów, których rekonstrukcja staje się jednym z priorytetów badawczych.

Organizatorzy wystawy skoncentrowali się na jednym fragmencie obyczajowości ówczesnych ludzi, na obrządku pogrzebowym, który jest kluczowym elementem poglądów religijnych. Zmieniające się koncepcje światopoglądowe znajdują swoje odzwierciedlenie w praktykach pogrzebowych. Staranne przygotowanie grobu jest sny ekslibris litewski", która była inicjatywą artystyczną dra Zbigniewa Jóźwika.

Kontakt pomiędzy Uniwersytetem w Śiauliai na Litwie a UMCS, dotychczas na płaszczyźnie prywatnych znajomości, zainicjowało spotkanie Agnieszki Gozdór z Wydziału Artystycznego UMCS z Vaidotasem Janu-lisem w 2002 r. na konferencji w Śiauliai zatytułowanej „Ekslibris krajów nadbałtyckich". Poznanie wówczas Vaidotasa Janulisa zaowocowało dziś prezentacją jego twórczości w Lublinie i bez wątpienia stanowi zalążek przyszłej współpracy i wymiany artystycznej pomiędzy naszymi Uniwersytetami.

Jerzy Kasprzak

regułą społeczności pradziejowych, czytelną w tych zwłaszcza okresach, gdy stosowano inhuma-cję zwłok. Chowanie zmarłych w postaci niespalonej dominowała w początkach epoki brązu (kultura strzyżowska 2300-1600 przed Chr.) na przeważających obszarach Europy, również na Lubelsz-czyźnie. Większość elementów określających pochówek miała ściśle określoną symbolikę. Zwyczaje pogrzebowe w początkach epoki brązu nakazywały wyposażać zmarłych w dary grobowe. Była to głównie ceramika wypełniona jadłem. Do grobu składano też osobiste przedmioty zmarłego. Sposób przygotowania grobu, układ zmarłych, zabiegi, jakich dokonywano w akcie złożenia do grobu, oraz przedmioty, którymi obdarowywano zmarłych, miały zasadniczą wymowę symboliczną, jaką była sprawcza siła płodności, niezbędna do ponownych narodzin człowieka.

W kolejnej kulturze, kulturze trzcinieckiej (1750-1100 przed Chr.), pojawiły się groby kurhanowe, pojmowane w kategoriach sakralnych jako manifestacja kultu solarnego, dom zmarłych czy też forma uporządkowania przestrzeni przypisywanej zmarłym i jednocześnie ukształtowanie przestrzeni sakralnej, gdzie celebrowane są obrzędy związane z kultem przodków i swoiste wyobrażenie Kosmosu. W praktykach pogrzebowych ludności tej kultury równolegle występują dwie formy rytuału - inhumacja i kremacja, przy czym ta druga wydaje się być bardziej powszechna.

Dla ludności kultury łużyckiej zamieszkującej Lubelszczyznę w czasach 1000-400 przed Ch. Otaczający ją świat stanowił również najważniejszy wzorzec w kształtowaniu wyobrażeń i postaw religijnych. Próbowano znaleźć odpowiedź na pytanie o losy człowieka po śmierci, a także gdzie znajdowała się kraina zmarłych. Powszechna w epoce brązu doktryna religijna oparta na kulcie słońca tłumaczy wielkie cmentarzyska z grobami ciałopalnymi. Na Lu-belszczyźnie odkryto blisko 170 stanowisk sepulkralnych. Wszelkie działania związane z aktem śmierci i pochówkiem były traktowane z powagą i sprawowane z wielką starannością. Od nich bowiem zależał nie tylko los zmarłego, ale także los ludzi pozostałych przy życiu. Choć zmarły był pełen negatywnych mocy, to jednak od swoich bliskich doświadczał szacunku i miłości.

Archeolog badający zwyczaje pogrzebowe tych czasów na pewno nie jest w stanie dotrzeć do sedna tajemnic życia duchowego tamtych ludzi, co nie znaczy, że nie powinien takich prób podejmować, gdyż niektóre aspekty tej sfery rysują się szczególnie wyraźnie.

Na wystawie „Pod opieką bóstw nieba i ziemi. Obrządek pogrzebowy w epoce brązu i epoce wczesnego żelaza na Lubelszczyźnie” zgromadzono ponad 70 obiektów muzealnych, pochodzących ze zbiorów Muzeum Lubelskiego w Lublinie, Muzeum im. dra J. Petera w Tomaszowie Lubelskim i Instytutu Archeologii UMCS. Wystawa wzbogacona została też licznymi fotografiami stanowisk archeologicznych oraz rekonstrukcjami pochówków.

Wystawa czynna będzie do 21 czerwca 2004 r. Serdecznie zapraszamy.

Jerzy Kasprzak (na podstawie Katalogu wystawy „Pod opieką bóstw nieba i ziemi. Obrządek pogrzebowy w epoce brązu i epoce wczesnego żelaza na Lubel-szczyźnic”, Lublin 2004)

Gliniana figurka jeźdźca z IV okresu epoki brązu, Topornica woj. lubelskie

PRZED SEZONEM

12 marca odbyło się zebranie członków Yacht Club UMCS. Minutą ciszy uczczono pamięć Członków, którzy odeszli na „wieczną wachtę".

Zebranie poświęcone było podsumowaniu minionego sezonu żeglarskiego ora/ sprawom związanym z nadchodzącym sezonem 2004 r.

Odczytane zostały protokoły: z działalności Klubu, finansowy oraz Komisji Rewizyjnej.

Dyskusja skoncentrowała się przede wszystkim na sprawozdaniu z działalności Klubu i finansowym, które przygotował Komandor Andrzej Ma-chocki.

Głównym tematem dyskusji była troska o sprzęt pływający, a mianowicie: konserwacja łodzi, odpowiednie slipowanie, przygotowanie do sezonu (zakupy sprzętu, szycie nowych żagli do 3 łodzi, uporządkowanie dokumentów jednostek pływających).

Zgodnie z tradycją dalsza część zebrania przybrała charakter koleżeńskiego spotkania przy grogu i koncercie żeglarskich szant.

numer 4, 2004