5169914847

Hoglądy/ Zdarzenia

Botaniczne zbiory naukowe, gromadzone w postaci tzw. zielnika, tylko w nielicznych instytucjach naukowych otaczane były należytą opieką. W dobie komputeryzacji, programów kosmicznych, rozwoju genetyki, biotechnologii trudno jest czasami dopatrzyć się znaczących wartości naukowych w przechowywanym, zasuszonym materiale roślinnym. W rzeczywistości jednak dokumentacja zielnikowa

Herbariorutn). Jest jednocześnie największym, ale też jedynym profesjonalnym zielnikiem w całej wschodniej Polsce. Zgromadzone zbiory są rezultatem wieloletnich, trwających ponad 50 lat intensywnych badań florystycznych. geobotanicz-nych, fitosocjologicznych, ekologicznych, mykologicznych, mykosocjologicznych oraz taksonomicznych prowadzonych przez wielu znanych badaczy lubelskich.

„Choć dziś biologia dysponuje coraz lepszymi technikami badawczymi, nie może obyć się bez owego „staroświeckiego" zielnika. Coraz częściej też zdajemy sobie sprawę, że wiele form życia... zachowało się już tylko pod postacią zakonserwowanych okazów roślin lub zwierząt..."

IB. Faliński, „Pochwala zielnika".

Nowoczesny zielnik

w Instytucie Biologu UMCS

to niewyczerpane i nie starzejące się źródło informacji historycznej, podstawowe źródło danych w zakresie analiz porównawczych, rewizji taksonomicznych (często genetycznych), dokumentacja istnienia gatunków dawniej częstych, a obecnie wymarłych, rzadkich lub zagrożonych, a także podstawowa, wiarygodna dokumentacja rzetelnie przeprowadzonych badań własnych.

artość naukowa zbiorów zielnikowych znalazła swój wyraz w działalności m.in. takich instytucji, jak Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, która, w ramach trzyletniej edycji programu BIOS (2003-2005), finansowała działania mające na celu zabezpieczenie zbiorów naukowych w wielu jednostkach badawczych w Polsce.

Działania zabezpieczające naszą kolekcję zielnikową trwały wiele lat. Ranga naukowa tych zbiorów została jednak w pełni doceniona, a fakt ten zaowocował przyznaniem znacznego wsparcia finansowego przez FNP, z przeznaczeniem na wyposażenie oraz organizację zielnika de now. Adaptacje odpowiednich pomieszczeń na cele zielnikowe sfinansowano z funduszy UMCS. Wnioskodawcą głównym oraz organizatorem zielnika jest dr hab. Wiesław Mułenko, prof. nadzw.. kierownik powstałego w ubiegłym roku Zakładu Botaniki i Mykologii. Zgromadzone zbiory należą ponadto do Zakładu Geobotaniki oraz Zakładu Ochrony Przyrody.

Zielnik Instytutu Biologii UMCS jest jednym z pięciu największych zielników w Polsce (patrz: opracowanie Polish Her-baria), dobrze znanym w innych krajach europejskich oraz na świecie i znajdującym się w międzynarodowym wykazie zielników o akronimie LBL (patrz \ndex

W skład zielnika wchodzą zbiory reprezentujące dwie podstawowe grupy organizmów - rośliny oraz grzyby. Zielnik botaniczny tworzą rośliny naczyniowe, mchy, wątrobowce oraz glony. W jego skład wchodzi ponad 300 000 tzw. arkuszy zielnikowych, dokumentujących występowanie około 2 000 gatunków. Zielnik mykologiczno-lichenologiczny liczy sobie ok. 100 000 arkuszy oraz ponad 3 000 gatunków grzybów i porostów. Materiałami uzupełniającymi zbiory są próbki gleb, skał, skamielin itp. Wartość naukowa i charakter zbiorów odpowiadają najważniejszym potrzebom współczesnej taksonomii i ekologii wymienionych organizmów.

Szczególną wartość przedstawiają tzw. typy nomenklatoryczne, czyli okazy, na podstawie których opisano nowe dla nauki gatunki. Zgromadzony materiał zielnikowy jest reprezentatywny dla całego południowo-wschodniego regionu Polski. Obfite zbiory pochodzą ponadto z badań prowadzonych w wielu innych krajach europejskich, na Spitsbergenie, w obu Amerykach i w Azji (Mongolia, Korea Pd.), a także z wymiany (dublety) z wieloma ośrodkami polskimi i zagranicznymi. Niektóre działy zielnika (np. briologiczny i lichenologiczny) są podstawową bazą - w Polsce i na świecie - w zakresie rewizji taksonomicznych. Duża część zbiorów to dokładna, niepowtarzalna dokumentacja wieloletnich obserwacji na stałych powierzchniach badawczych; w tym zakresie zbiór)' należą do unikalnych w skali świata. Zgromadzona kolekcja zielnikowa jest dokumentacją opublikowanych 15 monografii taksonomicznych, podobnej liczby monograficznych opra

cowań regionalnych, a także atlasów rozmieszczenia roślin i grzybów w Polsce i na świecie. Zbiory zielnikowe wykorzystane były również podczas przygotowywania podręczników akademickich, skryptów oraz książkowych opracowań popularnonaukowych.

Odpowiednia lokalizacja, wyposażenie oraz zabezpieczenie zielnika stwarzają doskonałą okazję nie tylko do zintensyfikowania aktualnie prowadzonych badań, ale też do podjęcia nowych zadań badawczych i znacznie szerszej współpracy z innymi ośrodkami badawczymi; sprzyjają także udostępnianiu zgromadzonych materiałów specjalistom, zajmującym się podobną problematyką badawczą w kraju i za granicą.    W. M.

41

Wiadomości Uniwersyteckie: grudzień 2oot>