5399620106

CZĘŚĆ I

WIELOPOZIOMOWA POLITYKA SPOŁECZNA:    GENEZA, ROZWIĄZANIA

POLSKIE, ROLA SAMORZĄDÓW WOJEWÓDZKICH

1. Od państwa administracyjnego do sieciowego: wielopoziomowe zarządzanie w sektorze publicznym

Od 1945 r. na całym świecie zaobserwować można odwrót od centralistycznych rozwiązań ustrojowych. Przemiany te mają trojaki charakter: po pierwsze, następuje decentralizacja władzy publicznej. Jest ona najbardziej zaawansowana w Europie, jednak w podobnym kierunku podążają również tzw. państwa rozwijające się.

Tak np. analiza reform ustrojowych w państwach Unii Europejskiej w latach 1980-2000 pokazuje, że w badanym okresie żaden z krajów nie przyjął rozwiązań centralistycznych, natomiast w połowie z nich nastąpiło scedowanie kompetencji administracji centralnej na rzecz samorządów regionalnych. Z kolei według niedawnych badań, w 63 z 71 państw rozwijających się mają miejsce procesy decentralizacyjne.

Według danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), udział wydatków samorządów w globalnych wydatkach sektora publicznego wzrósł z 20% w roku 1978 do 32% w 1995. Najgłębsza decentralizacja finansów publicznych miała miejsce w Hiszpanii i krajach Ameryki Łacińskiej. Wzrosła również autonomia samorządów w kształtowaniu polityk publicznych: spośród krajów badanych przez Vernona Hendersona, odsetek państw, których rządy centralne miały możliwość uchylenia decyzji samorządów spadł z 79% w 1975 r. do 40% w 1995 r¹. W szybkim tempie postępowała także decentralizacja polityczna, a więc demokratyzacja mandatu samorządów: podczas gdy w 1975 r. 30% badanych krajów posiadało lokalne administracje z bezpośredniego wyboru, w 1999 odsetek ten wyniósł 86%. Analogiczne statystyki dla administracji regionalnych wyniosły, odpowiednio, 25% i 55%.

Decentralizacja zadań publicznych umożliwia przede wszystkim:

•    precyzyjniejsze rozpoznanie i skuteczniejsze zaspokojenie swoistych potrzeb małych społeczności;

•    podejmowanie przez władze publiczne realistycznych zobowiązań w zakresie polityki publicznej;

•    konkurencję między samorządami w zakresie doboru instrumentów i sprawności realizacji polityk publicznych;

•    stymulowanie innowacji w polityce publicznej.

1

Cyt. za G. Marks, L. Hooghe 2005, „Contrasting Visions of Multi-level Governance", w: I. Bache, M. Flinders (red) Multi-Level Governance: Interdisciplinary Perspectives, Oxford University Press, Oxford.

15