5768085936

interesowaniami. Założone cele⁵⁰ mają w efekcie finalnym prowadzić do kształtowania osobowości otwartych na samorealizację, samowiedzę, samorozwój, twórczych, posiadających refleksję, wyobraźnię, umiejących podejmować decyzje, dokonywać wyborów, umieć przeżywać porażki.

Podstawowym celem edukacji środowiskowej jest wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju dziecka w procesie nabywania przez niego wiedzy o świecie i o sobie samym, by móc wprowadzić je w złożoność tego świata i uświadomić mu miejsce współczesnego człowieka w środowisku społecznym, przyrodniczym i kulturowym (szczegółowa informacja dotycząca celów kształcenia środowiskowego na poziomie klas początkowych zawarta została w osobnym podrozdziale). Oznacza to, że w procesie edukacyjnym należy mieć na względzie zarówno opanowanie przez dzieci odpowiedniego zakresu wiedzy i umiejętności o przyrodzie i społeczeństwie, jak i kształtowanie wartościowych postaw względem niej i w odniesieniu do siebie samego. Na poziomie nauczania początkowego treści kształcenia środowiskowego należy zatem traktować przede wszystkim jako materiał do kształtowania zdolności i umiejętności posługiwania się rozumem, a także dyspozycji wolicjonalnych i emocjonalnych, a więc cele kształcenia dotyczyć będą zdobycia określonych wiadomości, rozwijania umiejętności intelektualnych, dyspozycji afektywnych.

Funkcjonujące dotychczas programy nauczania ograniczały się zazwyczaj do wymienienia celów ogólnych, kierunkowych. Zakładają one kierunki działań, wartości i czynności, które powinien osiągać i realizować nauczyciel. Zapis taki nie pozwala na jednoznaczne określenie wskaźników i kontrolę poziomu osiągania celów przez uczniów. Takie traktowanie zadań dydaktyczno-wychowawczych określonych przez program nauczania jest - jak twierdzi B. Niemierko - „samo z siebie źródłem materializmu dydaktycznego. Prowadzi nieuchronnie do wysuwania na plan pierwszy materiału nauczania, karząc wierzyć, że ten, kto materiał dobrał, gwarantuje osiągnięcie wytyczonych celów przez poznanie materiału i uznaje cały jego zakres za niezbędny. Zatem uporanie się z materiałem jest zasadniczym i, na dobrą sprawę, jedynym zadaniem nauczyciela"⁵¹. Czynnościowe ujmowanie treści kształcenia - zgodne z aktualnymi tendencjami dydaktycznymi - wskazujące na potrzebę traktowania celów edukacyjnych jako zadań kierowanych do uczniów umożliwiających rozwijanie ich kompetencji do samodzielnego zdobywania wiedzy. Wskazane jest formułowanie celów operacyjnych dla każdej jednostki dydaktycznej jako całości lub na-

⁵⁰    Zob. M. Jakowicka, Ocena szkolna w przemianach edukacyjnych, [w:| Współczesne przemiany edukacji wczesnoszkolnej, red. M. Jakowicka, Wyd. WSP, Zielona Córa 1995.

⁵¹    B. Niemierko, Między oceną szkolną a dydaktyką, WSiP, Warszawa 1991, s. 185.

93