5833211530

#

^ KAAITAŁLUDZKI

umacniając w nich negatywne doświadczenia, a w konsekwencji utrudniają stosowanie różnych strategii radzenia sobie z sytuacją trudną.

H

W efekcie autonomia własnego Ja osób z niepełnosprawnością intelektualną rozmywa się w wyobrażenie siebie, budowane na podstawie wyobrażeń społeczeństwa. Tak powstaje upo-śledzone Ja i upośledzone życie.³⁰ Można zatem uznać, odnosząc się do opisywanych wcześniej definicji zdrowia i normalności akcentujących subiektywne poczucie dobrostanu, iż w dużej mierze to właśnie środowisko działa upośledzająco, wywołując stan subiektywnego dyskomfortu, a więc nienormalności. Stawia to problematykę niepełnosprawności w zupełnie nowym świetle - odwołuje się do perspektywy socjoekologicznej.

W 1992 r. w dziewiątym wydaniu podręcznika opublikowanego przez AAMR pod tytułem Niedorozwój umysłowy. Definicje. Klasyfikacja i systemy pomocy pojawiła się nowa definicja niedorozwoju umysłowego opracowana przez R. Luckasson, D.L. Coulter, E.A. Pollo-Way, S. Reiss, R.L. Schalock, M. E. Snel, D. M. Spitalnik i J.A. Stark. Autorzy napisali, że: Niedorozwój umysłowy charakteryzu/e się istotnie niższym niż przeciętnym fimkcjonowa n iem intelektualnym, zjednocześnie współwystępującym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej spośród następujących umiejętności przystosowawczych: porozumiewania się, samoob-sługi, trybu życia domowego, uspołecznienia, korzystania z dóbr spo/eczwo-kulturalnych, sa-modzielności, troski o zdrowie i bezpieczeństwo, umiejętności szkolnych, organizowania czasu wolnego i pracy. Niedorozwój umysłowy ujawnia się przed 18 rokiem życia.³¹ Autorzy podkreślają, że do rozpoznania niedorozwoju umysłowego nie wystarczy sam iloraz inteligencji (niższy niż 70 - 75), równie ważne są umiejętności przystosowawcze. Rezygnują z pojęcia zachowanie przystosowawcze na rzecz pojęcia umiejętności przystosowawcze. Zwracają uwagę na konieczność koncentrowania się na ocenie aktualnego funkcjonowania jednostki w życiu codziennym.³² Takie podejście do rozumienia niepełnosprawności intelektualnej (niedorozwoju umysłowego), akcentujące konieczność uwzględniania w procesie diagnozowania nie tylko wyników badania ilorazu inteligencji, ale również wymienionych w definicji umiejętności przystosowawczych, wpisuje się wprost w socjoekologiczny wymiar znaczenia środowiska dla życia osoby niepełnosprawnej.

Podsumowując można zatem przyjąć stwierdzenie, że podobnie jak w przypadku podejścia do rozumienia niepełnosprawności w ogóle, również w odniesieniu do niepełnosprawności intelektualnej, obserwuje się tendencję odchodzenia od modelu biomedycznego na rzecz ujęcia społecznego. W definicjach, poza deficytem intelektualnym, silnie podkreślane są umiejętności przystosowawcze wyznaczające przestrzeń dla samodzielnego życia. Przy diagnozowaniu niepełnosprawności intelektualnej bierze się pod uwagę co raz więcej czynników. Nowoczesne koncepcje w diagnozowaniu niepełnosprawności umysłowej nie tylko uwzględniają poziom inteligencji i umiejętności adaptacyjne jednostki, ale i jej stan psychologiczny, emocjonalny, stan zdrowia, etiologię zaburzeń oraz osadzenie w ekologicznym wymiarze wpływów środowiska. Diagnoza niepełnosprawności intelektualnej staje się co, raz

³⁰    M. Kościelska: Oblicza upośledzenia. Warszawa 1995, s. 35 - 39

³¹    J. Kostrzewski. W: Roczniki pedagogiki specjalnej. Red. J. Pańczyk, Tom 8. Warszawa 1997.

³²    Tamże.

10