5996832539

30

było opracowanie, rozdzielenie borów mieszanych klasy Yaccinio-Piceetea (zespół Pino-Quercetum w dawniejszym ujęciu) i acidofilnych dąbrów klasy Quercetea robori-petraeae, w szczególności w przypadku zespołu Calamagros-tio-Quercetum było niepewne, co wynika ze znacznego podobieństwa tych syntaksonów, zwłaszcza w skali lokalnej.

W zależności od przyjętego ujęcia syntaksonomicznego borów mieszanych można wykazać większą lub mniejsza zmienność w obrębie krajobrazu borów mieszanych i grądów. Ujęcie dawniejsze borów mieszanych jako jednego zespołu Pino-Quercetum, przyjęte w legendzie Przeglądowej mapy potencjalnej roślinności naturalnej, stwarza mniejsze w tym względzie możliwości niż ujęcie nowsze (Matuszkiewicz J. 1988; Matuszkiewicz W. 1981), w którym wyróżniono dwa zespoły, o zasięgach częściowo na siebie zachodzących, przez co wyróżniać można regiony z jednym z zespołów, z dwoma w różnym stosunku, i regiony wyłącznie z drugim. W opracowaniu niniejszym ograniczono różnicowanie krajobrazu borów mieszanych i grądów w tym zakresie ze względu na oparcie się na mapie o określonej legendzie.

Krajobraz borów mieszanych i grądów może być także różnicowany w zależności od przynależności zbiorowisk grądowych do jednego z trzech zespołów regionalnych (Stellario-Carpinetum, Galio-C., Tilio-C.) lub nawet do odmian regionalnych poszczególnych zespołów. Różnice między tymi jednostkami są z ekologiczno-siedliskowego punktu widzenia niejednakowo istotne.

Omawiany krajobraz różnicować można na kilka wariantów w zależności od udziału różnych zbiorowisk o drugorzędnym znaczeniu przestrzennym. Obok wariantu typowego, mającego na siedliskach świeżych tylko zbiorowiska związków Dicrano-Pinion i Carpinion, często spotykany jest, szczególnie w Polsce północno-wschodniej, wariant z udziałem dąbrów świetlistych (zespół Potentillo-Quercetum). Na zachodzie kraju wyróżnić można wariant z udziałem buczyn (związek Fagion), natomiast na skraju pojezierzy pomorskich spotyka się krajobrazy borów mieszanych i grądów z udziałem pomorskich dąbrów acidofilnych zespołu Fago-Quercetum.

Sekwencja zbiorowisk potencjalnych w seriach zonacyjnych fitokomplek-sów krajobrazowych, zaliczonych do krajobrazu borów mieszanych i grądów, może być dwojaka (Matuszkiewicz J. 198lb), w znacznym stopniu analogiczna do poprzedniego krajobrazu. W jednych przypadkach, uznanych za „typowe”, siedliska grądów zajmują niżej położone tereny niż bory mieszane, natomiast w innych (wariant „odwrócony”) — pewna część siedlisk grądów zajmuje najwyższe wyniesienia.

W omawianym krajobrazie częste są przypadki znacznego udziału siedlisk higrofilnych z podłożem mad i torfów, odpowiadających olsom i łęgom jesionowo-olszowym.

Krajobraz borów mieszanych i grądów najczęściej występuje na zdenudo-wanych wysoczyznach morenowych, gdzie przemieszane są gliny i piaski, lub na stożkach napływowych; można go jednak też wyróżnić i w innych sytuacjach, na przykład na obszarze, gdzie wąskie pola sandrowe współwy-stępują obok siebie z niewielkimi fragmentami wysoczyzn z wcześniejszego stadiału.

4.2.3.7. Krajobraz grądowy jest najpowszechniejszym typem w Polsce, zajmującym prawie 22% powierzchni. Odznacza się on tym, że wszystkie niemal