5768085841

kroku ze stanu niewiedzy do stanu wiedzy. Każde pytanie stawiane uczniowi składa się z dwóch zasadniczych elementów: z partykuły pytaj-nej, którą najczęściej są słowa: czym? kto? kiedy? co? z kim? dla kogo? dlaczego? po co? gdzie? itp. oraz z osnowy pytania, którą jest cała reszta wypowiedzi po odrzuceniu partykuły. Pytanie nazywane jest też strukturą o niepełnych danych, a celem pytającego jest jego uzupełnienie na podstawie rozmowy z drugą osobą (uczniem) lub/i działania praktycznego. W przypadku edukacji środowiskowej na poziomie klas początkowych, ze względu na swoisty sposób percepcji rzeczywistości przez dziecko (kon-kretno-obrazowej), najczęstszą odpowiedzią na zadane pytania będą czynności praktyczne dzieci, rzadziej czynności umysłowe. Ze względu na czas, w którym stosujemy pogadankę oraz jej rolę w procesie poznawczym wyróżnia się pogadankę wstępną, zaznajamiającą z nowym materiałem nauczania, systematyzującą oraz utrwalającą poznawaną wiedzę⁷².

Aby przez pytania stawiane w toku zajęć móc stymulować pożądane operacje umysłowe ucznia, winny one przyjmować następującą postać:

-    powiedz kto; co; kiedy; gdzie; który; co wiesz o? itp. (gromadzenie wiedzy),

-    narysuj; ułóż; zbuduj; powiedz swoimi słowami; co myślisz o; wyjaśnij lub powiedz co to znaczy? itp. (rozumienie),

-    jak można to zastosować; jak jedna rzecz może doprowadzić do drugiej? itp. (zastosowanie),

-    jakie masz pomysły; jak to można przedstawić inaczej; co się stanie, jeżeli; ile jest innych różnych sposobów; jak można to zrobić lepiej? itp. (synteza),

-    jak, z jakiej racji, dlaczego; jakie są przyczyny; jak to zaczniesz; jak to zorganizujesz; kto lub co jest niezbędne; co się zdarzy najpierw; co się stanie potem; jakie możesz dać pomysły, przykłady? itp. (analiza),

-    dlaczego to wybrałeś; co będzie zachodziło; co jest dobre; co wolisz; co jest twoim zdaniem najbardziej prawdziwe; czy zgadzasz się z tym pomysłem; jakie jest twoje zdanie; czy jest to rozwiązanie właściwe?⁷³ itp. (ocena).

Pytania kierujemy do dziecka, a nie do sytuacji. W przypadku edukacji środowiskowej pytania są odpowiednie wtedy, gdy dostarczają dzieciom

⁷²    Por. M. Arndt, Przyroda przeżywana i obserwowana z dziećmi przedszkolnymi, WSiP, Warszawa 1988; Dziecko w świecie przyrody, red. J. Solomon, S. Dylak, Wydawnictwo Edytor w Toruniu, Wyższa Szkoła Nauczycielska w Warszawie, Toruń-Warszawa 1998.

⁷³    M. Karwowska-Stryczyk, Rozmowa dzieci w wieku przedszkolnym, WSiP, Warszawa

1982.

112