2012-01-16
Mikroflora wody
" Naturalne środowisko bytowania
drobnoustrojów;
" Liczebnośd drobnoustrojów w wodzie zależy od
ilości substancji organicznych;
Analiza mikrobiologiczna wody
" W wodach czystych (gdzie mało jest wyżej
wymienionych substancji) występują organizmy
oligotroficzne tj. zdolne do przyswajania
pokarmu, gdy znajduje się on w dużym
rozcieoczeniu;
" W zbiornikach wodnych dominujÄ… glony, sinice i
bakterie- organizmy psychrofilne;
" W wodzie możemy znalez
d przedstawicieli wszystkich grup
drobnoustrojów;
Dzieli siÄ™ je na:
" Drobnoustroje autochtoniczne- czyli tubylcze, woda jest dla
nich naturalnym środowiskiem bytowania i rozwoju, zaliczamy
do nich: bakterie siarkowe np. z rodzaju Beggiatoa, bakterie
żelaziste np. z rodzaju Leptothrix, bakterie np. z rodzaju
Mikroorganizmy które występują w wodzie ze względu
Pseudomonas, grzyby np. Mucor sp. ;
na ich znaczenie dla zdrowia i gospodarki człowieka
" Drobnoustroje allochtoniczne- naniesione, zalicza siÄ™ od nich:
dzieli siÄ™ na:
drobnoustroje pochodzÄ…ce z gleby i powietrza, z przewodu
" Saprofityczne- nieszkodliwe dla ludzi i zwierzÄ…t
pokarmowego ludzi i zwierząt, ze ścieków przemysłowych;
(autotrofy i heterotrofy);
" Patogenne- czyli chorobotwórcze;
" Szkodliwe w określonych gałęziach przemysłu;
Bakterie Patogenne
" Brucelloza (Brucella abortus);
DostajÄ… siÄ™ do wody z przewodu pokarmowego ludzi i zwierzÄ…t
i są przenoszone na następnego żywiciela- droga wodną
przenoszone sÄ…:
" Gorączka błotna (Leptospira grippotyphosa);
" Cholera wywołana przez Vibrio cholerae (w wodach
powierzchniowych przeżywa kilka tygodni, w wodach wodociągowych kilka dni);
" Żółtaczka zakaz
na (Leptospira icterohaemorrhagiae);
" Dur brzuszny (Salmonella typhi);
" Czerwonka (Shigella flexneri);
" Wirusy np. Polio;
1
2012-01-16
Bakterie pełniące rolę wskaz
ników sanitarnych
powinny spełniad następujące warunki:
" muszą byd stale obecne w przewodzie pokarmowym człowieka,
co pozwala zawsze na wykrycie kałowego zanieczyszczenia wody;
" Wykrywanie zanieczyszczeo kałowych w wodzie
" do grupy organizmów wskaz
nikowych powinny należed także
prowadzi się pośrednio przez badanie obecności
formy nie przetrwalnikujące, co umożliwia wykrycie świeżego
bakterii występujących w dużych ilościach w
fekalnego zanieczyszczenia wody ;
przewodzie pokarmowym, Å‚atwych w hodowli (bakterie
" identyfikacja musi byd możliwa przy użyciu łatwo dostępnych
chorobotwórcze są dośd trudno do wyhodowania) i
metod;
przeważnie nieszkodliwych w stosunku do ludzi- są to
tzw. bakterie wskaz
nikowe; " długośd życia bakterii wskaz
nikowych w środowisku zewnętrznym
musi byd większa niż długośd życia gatunków chorobotwórczych;
" Ich obecnośd w wodzie świadczy o jej zanieczyszczeniu
fekalnym, a zatem również o niebezpieczeostwie " liczebnośd bakterii wskaz
nikowych w jelicie człowieka i kale
zakażenia wody mikroorganizmami chorobotwórczymi; powinna byd duża;
" nie powinny się rozmnażad w środowisku wodnym;
Wskaz
niki fekalnego zanieczyszczenia wody
Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli)
" Escherichia coli;
" Fakultatywnie tlenowiec;
" Gram (-) pałeczka należąca do rodziny Enterobacteriaceae;
" Bakterie grupy coli;
" Wchodzi w skład fizjologicznej flory bakteryjnej jelita grubego
" Paciorkowce kałowe (Enterokoki);
człowieka oraz zwierząt stałocieplnych;
" W jelicie spełnia pożyteczną rolę, uczestnicząc w rozkładzie
" Laseczki z rodzaju Clostridium ( Clostridium
pokarmu, a także przyczyniając się do produkcji witamin z
perfringens), redukujÄ…ce siarczyny;
grupy B, C oraz K;
" W niektórych przypadkach gronkowce
" E. coli spotyka się również w glebie i wodzie, gdzie trafiają z
wydzielinami i kałem. Bakterie te, zwykle nieszkodliwe w
koagulazo-dodatnie;
jelicie, mogÄ… jednak powodowad groz
ne schorzenia przewodu
" Pseudomonas aeruginosa;
pokarmowego, dróg moczowych, a ostatnio często dróg
oddechowych
" Legionella sp.;
Bakterie z grupy coli
Miano coli
" Bakterie grupy coli to przede wszystkim szczepy Escherichia
" Służy do określenia występowania w wodzie
coli oraz drobnoustroje z rodzaju Enterobacter, Citrobacter i
pałeczki okrężnicy;
Klebsiella. Wykrywane są one na podłożach z laktozą po
inkubacji w temperaturze 37 oC.
" Jest to najmniejsza ilośd badanej próby (w ml lub
" Bakterie grupy coli typu kałowego (termotolerancyjne) to
g) w których stwierdza się jeszcze obecnośd
głównie szczepy Escherichia coli i tylko te nieliczne szczepy z
pałeczek z grupy coli;
rodzajów Enterobacter, Citrobacter i Klebsiella, które mają
" Im woda jest silniej zanieczyszczona odchodami
zdolnośd fermentacji laktozy w temperaturze 44 oC.
tym miano coli jest niższe i tym jest większe
" Obecnośd w badanej próbce wody bakterii grupy coli lub
bakterii grupy coli typu kałowego świadczy o stosunkowo prawdopodobieostwo występowania w niej
świeżym zanieczyszczeniu wody kałem, ściekami, glebą lub
drobnoustrojów z rodzaju Shigella (zaraza
gnijącym materiałem roślinnym. W zasadzie dla większości
czerwonki) i Salmonella (pałeczka duru
rodzajów wód zalecane jest oznaczanie liczby bakterii obu
brzusznego);
grup coli.
" Dla wody wodociÄ…gowej normy polskie
przewidują miano coli powyżej 100;
2
2012-01-16
Paciorkowce kałowe
Laseczki z rodzaju Clostridium
" Paciorkowce kałowe to grupa bakterii kulistych lub owalnych,
" O starym, odległym w czasie zanieczyszczeniu kałowym może
występujących w postaci komórek pojedynczych, dwoinek lub
świadczyd wykrycie w badanej próbce wody bakterii
krótkich łaocuszków. Obejmuje ona drobnoustroje z rodzajów:
redukujących siarczyny (głównie szczepy Clostridium
Enterococcus i Streptococcus, m. in. Streptococcus faecalis, S.
perfringens); ich przetrwalniki mogą zachowad żywotnośd przez
faecium;
wiele lat w niesprzyjajÄ…cych warunkach;
" Występują powszechnie w kale ludzi i zwierząt. Stwierdzenie
" Przetrwalniki tych bakterii, a wraz z nimi również cysty
obecności paciorkowców kałowych w badanej próbie świadczy o jej
pasożytniczych pierwotniaków (Cryptosporidium parvum, Giardia
kontakcie z zanieczyszczeniami typu kałowego, podobnie jak
lamblia) powinny byd wyeliminowane właśnie w tych etapach
obecnośd bakterii grupy coli;
uzdatniania wody, gdyż są one bardzo oporne na działanie
" Występowanie enterokoków w liczbie znacznie przewyższającej
środków dezynfekcyjnych;
liczbę bakterii grupy coli, sugerowad może zanieczyszczenie wody
" Wykrycie bakterii z rodzaju Clostridium jest technicznie znacznie
kałem zwierzęcym lub ściekami, pochodzącymi z ferm hodowlanych;
bardziej proste od poszukiwania pierwotniaków pasożytniczych i
" Paciorkowce fekalne na ogół charakteryzuje dłuższa przeżywalnośd w
daje dużą pewnośd, że woda uzdatniona jest wolna od
wodzie oraz większa odpornośd na działanie chloru niż bakterie grupy
pierwotniaków i jaj robaków chorobotwórczych (helmintów).
coli.
Bakterie z rodzaju Legionella
Pseudomonas aeruginosa
" Bakterie z rodzaju Legionella są to Gram (-) pałeczki
" Obok wymienionych elementów analizy sanitarnej
posiadajÄ…ce polarnie umieszczone wici w liczbie od 1 do 3;
proponuje siÄ™ obecnie dodatkowo wykrywanie bakterii z
gatunku Pseudomonas aeruginosa w wodzie do picia i na " Do wzrostu potrzebują żelaza i cysteiny. Ich naturalnym
potrzeby gospodarcze a także w wodzie dla zakładów rezerwuarem są wody śródlądowe i morskie. Licznie
kąpielowych oraz w wodach powierzchniowych; występują również w glebie i gorących z
ródłach wody;
" Przedstawicieli tego gatunku wyizolowano z kału ludzkiego " Bakterie z rodzaju Legionella są wewnątrzkomórkowymi
oraz w przypadkach zakażeo organizmu  z dróg pasożytami pierwotniaków. Mogą również powodowad
moczowych, ucha środkowego, ropiejących ran itp. Bakterie nietypowe zapalenie płuc u ludzi, jak i gorączkę Pontiac;
te stanowią potencjalny czynnik chorobotwórczy dla ludzi i
" Postaci płucnej legionellozy towarzyszy suchy kaszel,
zwierząt. Poza tym występują one powszechnie w wodach
zaburzenia w oddychaniu, temperatura powyżej 40°C,
powierzchniowych i glebie. Warto także podkreślid, że
zaburzenia świadomości. Śmiertelnośd wynosi 10-20%
mogą one bytowad w chlorowanej wodzie, gdyż odznaczają
zachorowao. Rezerwuarem tych bakterii są systemy ciepłej
się znaczną odpornością na zabiegi dezynfekcyjne.
wody i urzÄ…dzenia wentylacyjne. Bakterie te mogÄ…
kolonizowad wewnętrzne części rur z ciepłą wodą, zbiorniki
na ciepłą wodę, wieże chłodnicze; głowice natryskowe
pryszniców;
Ogólna liczebnośd bakterii Kryteria jakości sanitarnej wody do picia w
Polsce
" W badaniach rutynowych określa się również
Tabela 1. Podstawowe wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna
odpowiadad woda do picia
ogólną liczbę bakterii, jako liczbę jednostek
Lp. Parametr Najwyższa dopuszczalna wartość
tworzących kolonie, w skrócie
Liczba Objętość próbki
j.t.k.(odpowiednik angielski: cfu - colony
mikroorganizmów [ml]
forming units) obecnych w 1 ml wody, po [jtk]
wykonaniu posiewu próbki na agar odżywczy i
inkubacji w temperaturach 22Ä…2oC przez 72
godz. (psychrofile), oraz w 36Ä…2oC przez 24
1 Escherichia coli 0 100
godz. (mezofile);
2 Enterokoki 0 100
3
2012-01-16
Częśd praktyczna
Tabela 2. Dodatkowe wymagania mikrobiologiczne, jakim powinna odpowiadać woda do picia
Lp. Parametr Najwyższa dopuszczalna wartość parametru w próbce
wody Materiał:
" Woda wodociÄ…gowa- woda uzdatniona nie powinno byd E.coli;
Liczba mikroorganizmów Objętość próbki
" Woda powierzchniowa;
[jtk] [ml]
Podłoża:
" agar odżywczy;
1 Bakterie grupy coli 0 100
" podłoże Eijkmana o składzie:pepton, laktoza, NaCl,
purpura bromokrezolowa;
4 Ogółna liczba mikroorganizmów w 50 1
36Ä…2oC po 48 h
" Podłoze TTC- szczepy redukujące TTC (chlorek 2,3,5-
trifenylotetrazoliowy) rosnÄ… w postaci bordowych
Ogółna liczba mikroorganizmów w 100 1
kolonii np. E. faecium (-) a E. faecalis (+);
22Ä…2oC po 72 h
" Podłoze SL;
5 Clostridium perfringens 0 100
Badanie wody wodociągowej- metoda płytkowa Badanie wody wodociągowej- metoda
głębinowa filtracyjno-membranowa
" Proces ten polega na mechanicznym zatrzymaniu drobnoustrojów na
1. Pobrad próbkę wody wodociągowej;
filtrze. Działa on na zasadzie sita i w związku z tym średnica porów filtra
musi byd mniejsza od średnicy komórek oraz form przetrwalnych.
" W tym celu wylot kranu należy wymyd, wytrzed do sucha i opalid
Dodatkowo, częśd mikroorganizmów zatrzymywana jest przez siły
palnikiem;
adsorpcyjne na powierzchni filtra;
" Następnie spuszczad wodę z kranu przez 10 minut;
" Do najczęściej stosowanych filtrów należą: filtry z ziemi okrzemkowej,
" Po tym czasie, nie zakręcając dopływu, pobrad około 200 ml wody do
spiekanego szkła oraz filtry membranowe. Posiadają one zbyt małe pory,
jałowej kolby;
aby filtrację można było przeprowadzid z wykorzystaniem siły ciężkości.
2.Oznaczyd liczbÄ™ bakterii psychrofilnych i mezofilnych;
Konieczne jest więc zastosowanie nadciśnienia lub podciśnienia. Uzyskuje
" W tym celu na 2 płytki Petriego wlad po 1 ml i na kolejne 2 po 0,1 ml
się je za pomocą pompy próżniowej;
pobranej wody;
" Filtry membranowe są najczęściej stosowane. Charakteryzują się dużą
" Na każdą z płytek wlad 20 ml upłynnionego agaru odżywczego
zdolnością filtracyjną. Są wykonane z estrów lub octanów celulozy,
ostudzonego do temperatury 46p C.
polichlorku winylu lub teflonu o średnicy porów od 0,05  14,0 źm. Mają
postad cienkiej, sprężystej błony. Dzięki zastosowaniu różnicy ciśnieo (nad-
" Całośd rozprowadzid równomiernie po powierzchni płytki;
i podciśnienie) charakteryzują się dużą szybkością przepływu (40
" Po zakrzepnięciu dwie płytki inkubowad w 20p C (przez 72 godz.) i dwie w
cm3/min/cm2);
37p C (przez 24 godz);
" Wynik badania należy podad w jednostkach tworzących kolonie (jtk)/ 100
" Po inkubacji policzyd liczbę kolonii na płytkach i uśrednid. Porównad liczbę
cm3 (wskaz
nik coli)
psychrofili i mezofili;
" Wynik oznaczenia podad jako jtk/1 cm3
" Zmontowad aparat filtracyjny-lejek umieścid na pompie
ssawkowej, która połączona jest za pomocą węża z kranem;
" Przy pomocy jałowej pincety przy zamkniętym kranie
nałożyd filtr celulozowy na porowatą płytkę, błyszcząca
względnie kratkowaną strona do góry;
" Wlad odpowiednią ilośd wody do lejka, otworzyd kran i
przefiltrowad próbkę;
" Zamknąd kran i jałową pincetą przenieśd filtr na
powierzchnię podłoża TTC i SL;
" Płytki umieśd w cieplarce w temp. 37Cp C;
" Po okresie inkubacji policzyd wyrosłe kolonie- bakterie
redukujÄ…ce TTC (chlorek 2,3,5- trifenylotetrazoliowy) rosnÄ…
w postaci bordowych kolonii;
4
2012-01-16
Badanie wody powierzchniowej- metoda
Badanie wody powierzchniowej- metoda
fermentacyjno-probówkowa
płytkowa głębinowa
" Oznaczenie liczby bakterii psychrofilnych i mezofilnych;
" Do probówek z rurkami Durhama odpowiednio ponumerowanych, zawierających po 10 ml
podłoża z laktozą i purpurą bromokrezolową, dodajemy:
" Rozcieoczyd badanÄ… wodÄ™ 10-1 do 10-6;
" 1 ml wody rozcieoczonej 10-1
" Po 1 ml rozcieoczeo od 10-1 do 10-4 wlad na płytki, po czym
" 1 ml wody rozcieoczonej 10-2
na każdą z płytek wlad 20 ml upłynnionego agaru
" 1 ml wody rozcieoczonej 10-3
odżywczego ostudzonego do temperatury 46p C. 2x
" 1 ml wody rozcieoczonej 10-4
" Całośd rozprowadzid równomiernie po powierzchni płytki; " 1 ml wody rozcieoczonej 10-5
" 1 ml wody rozcieoczonej 10-6
" Po zakrzepnięciu dwie płytki inkubowad w 20p C (przez 72
" Częśd probówek inkubowad w temperaturze 37p C, a częśd w 44p C. Obserwacje należy
godz.) i dwie w 37p C (przez 24 godz);
przeprowadzid po 24 i 48 godz. inkubacji.
" Po inkubacji policzyd liczbę kolonii na płytkach i uśrednid.
" Zakwaszenie podłoża (zmiana barwy podłoża z fioletowej na żółtą) i obecnośd gazu w rurce
Porównad liczbę psychrofili i mezofili;
Durhama świadczą o występowaniu bakterii z grupy coli, przy czym jeśli takie zmiany podłoża
obserwuje się w probówkach inkubowanych w 44p C - bakterii z grupy coli typu fekalnego.
" Wynik oznaczenia podad jako jtk/1 cm3
" Ostatnia probówka w szeregu z wynikiem pozytywnym stanowi podstawę do oznaczenia miana
coli i miana coli typu fekalnego. Brak gazu i zakwaszenia po 48 godz. przyjmuje siÄ™ jako wynik
ujemny.
5