6355536836

124

jest drogami sprzed 150 lat. Przebudowa układu komunikacyjnego związana była m.in. ze zmianą przebiegu głównych traktów komunikacyjnych, które przeniosły się z wierzchowin w doliny. Nachylenia terenu odegrały istotną rolę w zmianach sieci dróg na obszarach objętych rozwojem osadnictwa. Domy i drogi do nich prowadzące budowane są na terenach dogodnych komunikacyjnie o niewielkim nachyleniu, dlatego w ich obrębie wzrósł udział dróg. Na obszarach o większych nachyleniach gęstość dróg zmniejszyła się. Obszary, w których modyfikacje układu sieci drogowej związane były tylko ze zmianami w strukturze użytków rolnych nachylenia terenu nie odgrywały znaczącej roli. Ważną rolę odegrała parcelacja wielkich majątków ziemskich. Na terenach rozparcelowanych gęstość sieci drogowej wzrosła dwukrotnie.

Zachowane opuszczone wcięcia drogowe można podzielić na dwie zasadnicze grupy: fragmenty dawnych szlaków komunikacyjnych prowadzących wierzchowinami i łączniki tych szlaków z doliną, w której koncentrowało się osadnictwo. W połowie przypadków wzdłuż opuszczonych wciosów nie jest wytyczona droga alternatywna. Świadczy to o całkowitej utracie znaczenia danego fragmentu drogi i istotnej przebudowie całego układu komunikacyjnego. Tempo pogłębiania dróg na terenie Pogórza Ciężkowickiego należy wiązać z intensywnością użytkowania. Według najstarszych wykorzystanych źródeł główne szlaki w XVI wieku prowadziły fragmentami w wcięciach. Na podstawie map historycznych ustalono z całą pewnością, że na najważniejszych drogach taka sytuacja występowała w połowie XIX wieku. Drogi prowadzące tylko do użytków rolnych, a wytyczone co najmniej 150 lat temu, wcięte są maksymalnie na 1 metr, bez względu na utwory podłoża. Zachowane wciosy dawnych głównych traktów osiągnęły głębokość 4 metrów.

Po zaprzestaniu użytkowania drogi jej rozwój postępuje nadal. O kierunku przekształceń decyduje powierzchnia stoku, z jakiej droga odprowadza opad. Część dróg przejmuje spływ powierzchniowy i przekształca swój profil poprzeczny ze skrzynkowego w V-kształtny. Maksymalne, potwierdzone wcięcie w utwory podłoża po zaprzestaniu użytkowania wyniosło 2 metry, z czego 1 metr w ciągu ostatnich 150 lat. Drogi, które nie uczestniczą w odprowadzaniu wody ze stoku, bądź uczestniczą tylko w przypadku największych opadów, wypełniane są materiałem pochodzącym ze ścian lub ich bezpośredniego otoczenia. Drogi na Pogórzu Ciężkowickim są zarówno źródłem osadów jak i trasą transportu materiału wynoszonego z pól.

Zastosowany, uwzględniający sieć dróg, podział zlewni na funkcjonujące niezależnie obszary elementarne, pozwolił na przestrzenne zróżnicowanie możliwości retencyjnych i opadu efektywnego. Niejednolite pokrycie terenu wpływa na nierównomierną reakcję poszczególnych fragmentów zlewni na opad, skutkując różnym czasem wystąpienia kulminacji fali wezbraniowej. Identyfikowano obszary elementarne o dużych nachyleniach porośnięte lasem, gdzie czas wystąpienia kulminacji fali wezbraniowej był podobny jak na terenach rolniczych