6355536871

13

1985) i pogłębia hydrologiczną fragmentację stoku (Gerlach 1976). Badania prowadzone w Szymbarku nad obiegiem wody na stoku potwierdziły, że drogi obok bruzd przyczyniają się do szybszego odprowadzania opadu (Słupik 1973, 1981). Niejednorodna gęstość dróg powoduje, że na różnych obszarach jest zróżnicowane tempo procesów hydrologicznych i morfologicznych, które drogi warunkują lub w których odgrywają istotną rolę (Soja 2002). Analizując przyczyny różnej transformacji opadów w stosunkowo słabo zaludnionych zlewniach Beskidu Niskiego J. Żychowski (2000), wykazał że sieć dróg przyspiesza falę kulminacyjną. W zlewni Białej Dunajcowej sieć dróg w części pogórskiej ma 2,5 razy większą gęstość niż w części beskidzkiej (Czeppe 1976). Według tego autora duża ilość wsi i przysiółków z gęstą siecią dróg i ścieżek doprowadza do intensyfikacji Unijnych procesów erozyjnych. Do podobnych wniosków doszedł P. Prochal (1968) badając natężenie erozji na Pogórzu Karpackim. Charakteryzując formy erozyjne zauważył, że zaczynają się one w koleinach na drogach gruntowych, w obrębie użytków rolnych oraz na trasach zrywkowych. Drogi polne i leśne wcinając się stają się nieprzejezdne. Wymusza to wytyczanie nowych odcinków. Nowy odcinek wytyczony wzdłuż opuszczonego również ulega pogłębieniu. Skutkuje to rozszerzaniem się strefy intensywnego wymywania zwietrzeliny, aż. do litej skały. P. Prochal podaje przykład szerokiego kamieńca (kamieniec rozumiany jako strefa, z której została usunięta drobna frakcja) powstałego na wododziale Czarnej i Białej Wody. Analogiczne kamieńce nazywane wypłuczyskami opisał T. Gerlach (1966).

Jako pierwsi, regionalne zróżnicowanie gęstości dróg polnych w Karpatach wykazali R. Soja i P. Prokop (1995). Stwierdzili, że drogi są elementem środowiska warunkującym początek i kierunek przekształceń, a ich gęstość związana jest w największym stopniu z gęstością zaludnienia i sposobem gospodarowania. Badania w położonej na granicy Beskidów i Pogórzy zlewni rzeki Mleczki (Lach 1984) wykazały ogromny wpływ reformy rolnej, realizowanej po 1944 roku, na kierunek i tempo procesów geomorfologicznych na stoku. Wraz z powstaniem nowej sieci dróg polnych ukształtował się nowy system odwodnienia. W wyniku podziału wielkoobszarowych gospodarstw rolnych gęstość dróg, jako form okresowo odwadnianych, wzrosła z 1,6 km/km² do 5,3 km/km². Nie spowodowało to jednak radykalnej zmiany bilansu aluwiów w korycie rzeki, gdyż badane drogi nie łączyły się bezpośrednio z dnem doliny. Ponadto nowy element na stoku, jakim są terasy rolne, stał się lokalną bazą denudacyjną. Na podstawie głębokości wciosów drogowych dla zlewni Mleczki wykonano mapę przestrzennego zróżnicowania wskaźnika degradacji drogowej. Określono również kierunki rozwojów wciosów drogowych (Lach 1984).

Materiał pochodzący z degradacji dróg akumulowany jest w dnie doliny lub dostarczany do koryta. Badania współczesnej dynamiki modelowania koryta skalnego w Gorcach wykazały, że w początkowej fazie wezbrania transportowana zawiesina pochodzi głównie z systemu bruzd i dróg polnych (Krzemień 1976). Materiał ten jest jednak wynoszony poza zlewnię, ponieważ w korycie nie

i