6770510945

mgr Jagoda Wierzejska

Identyfikacja tekstu jako autobiografii - o krytycznej interpretacji

autobiograficznej

Ten, kto podejmie heroiczny trud studiowania współczesnych teorii autobiografii, tworzących już niemal nieogarnialną literaturę, prędzej czy później zauważy pewną niezgodność, jaka zarysowuje się między sferą konstatacji w owych teoriach a ich apriorycznymi założeniami. Z jednej strony, w zdecydowanej większości rozpraw dotyczących tej problematyki akcent nie pada na bezpośrednią dostępność rzeczywistości minionej w dokumentarnym zapisie, lecz na akt autobiograficzny - wysiłek sporządzania tekstu o przeszłości, ale pod dyktando teraźniejszej świadomości autora. Skutkuje to takim podejściem do autobiograficznego podmiotu, które uwzględnia, że autor w materii biograficznej autoprezentacji tworzy sobowtóra, zastępującego jego konkretne bycie tym oto indywiduum, symbolicznym bytem w przekazie słownym - bytem, który pozostaje do piszącego Ja w relacji asymetrii, dystansu, tego, co Bachtin określa terminem wnienachodimost. Z drugiej strony, w owych rozprawach -także gdy w odpowiedzialny sposób korzystają one z osiągnięć zwrotu lingwistycznego¹ -nie rezygnuje się z kategorii odniesienia do przeszłości jako rzeczywistości zewnętrznej (pozajęzykowej) oraz z kategorii Ja jako punktu wyjścia i dojścia sensów autobiograficznej narracji, na tyle podobnego do Ja autorskiego, by przywrócić mu spójność i zagwarantować sensowność jego egzystencji.

Niezgodność ta nie delegitymizuje, naturalnie, wspomnianych teorii, nakazuje je jednak przemyśleć, i to nie tylko jako teoretyczne konstrukty, ale przede wszystkim jako świadectwa lektury tekstów autobiograficznych, nader cenne, bo dokonane przez profesjonalnych

1

Termin „zwrot lingwistyczny” bywa łączony z Derridiańskim hasłem „nie ma nic poza tekstem”, faktycznie odnosi się on jednak do analitycznej filozofii języka potocznego, traktowanej jako przeciwwaga dla „metafizycznego” charakteru dotychczasowej filozofii. Jest to znaczenie, jakie tej formule nadal Richard Rorty we wstępie do redagowanej przez siebie antologii The Linguistic Turn: Recent Essays in Philosophical Method (Chicago 1967). Dodać należy, że w późniejszych pracach określeniem „metafizyczne” objął on także stanowiska analityków oksfordzkich.