6800810086

20 Gazeta AMG nr 6/2013

Zatrzymane w kadrze - historia USB w obrazach (1)

Początki

Przyglądanie się dziejom minionym odwzorowanym w fotografiach, w kształtach twarzy, strojach i detalach ubioru, zatrzymanym ruchu aut i pociągów, skrzyżowaniach ulic, dymach pól bitewnych, przeglądanie ich, czytanie i rozczytywanie jest jak uśmiech losu. Oto, cofamy się w czasie i przestrzeni do miejsc, których nie ma, spotykamy z ludźmi, których znamy z kart książek, ale których ślady życia i działalności utraciły dawno swój smak i kolor. Na fotografii wciąż są świeże i uwodzicielskie jak w chwili, gdy były obserwowane przez fotografa. Podróż w przeszłość historii Wilna, spacer na dziedzińce oraz do sal wykładowych i ćwiczeniowych Uniwersytetu Stefana Batorego, możliwa jest dzięki fotografiom. Spróbujmy „przenieść się” do tych miejsc i „uczestniczyć” w wydarzeniach związanych z tradycją międzywojennej nauki polskiej.

O powstaniu polskiego uniwersytetu w Wilnie zadecydowały wydarzenia z kwietnia i maja 1919 roku. Po wyparciu przez wojsko polskie bolszewików z Wilna, Józef Piłsudski powołał profesora Ludwika Kolankow-skiego na stanowisko pełnomocnika do spraw odbudowy Uniwersytetu Wileńskiego, a następnie mianował Komitet Wykonawczy Odbudowy Uniwersytetu pod przewodnictwem chirurga profesora Józefa Ziemackiego. Dekret Naczelnego Wodza powołujący do życia Uniwersytet Stefana Batorego (Universitas ana Vilnensis) wraz z pierwszymi nominacjami władz ogłoszony został 28 sierpnia 1919 roku. Mianowani zostali pierwsi członkowie Senatu w osobach: rektora prof. Michała Siedleckiego, prorektora prof.

Józefa Ziemackiego, dziekana Wydziału Teologicznego księdza prof. Bronisława Żongołło-wicza, dziekana Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego prof. Piotra Wiśniewskiego, dziekana Wydziału Sztuk Pięknych prof. Ferdynanda Rusz-czyca i profesora honorowego Władysława Mickiewicza. Niedługo potem dziekanem Wydziału Humanistycznego został prof. Józef Kallenbach, dziekanem Wydziału Lekarskiego prof. Emil Godlewski, a Wydziału Prawa i Nauk Społecznych prof. Alfons Parczewski. Tymczasem jednak spór polsko-litewski o przynależność państwową Wilna, niepewna sytuacja na froncie polsko-bolszewickim, a także ogromne zniszczenia wojenne w mieście oraz ciężkie warunki mieszkaniowe powodowały, że w roku 1919 obsadzono zaledwie 36 stanowisk profesorskich, z tego 17 tak zwanymi zastępcami profesora, czyli osobami nie posiadającymi pełnych kwalifikacji formalnych. Pierwsza, dziewięcioosobowa grupa nauczycieli akademickich przybyła do Wilna z Warszawy 12 września 1919 roku. Znajdowali się w niej: M. Siedlecki, ks. B. Żongołłowicz, Jerzy S. Alexandrowicz, bracia Władysław i Wacław Dziewulscy,

Stanisław Ptaszycki, P. Wiśniewski, Józef Patkowski i Jan Z. Wilczyński. Pomimo pochodzenia z różnych ośrodków naukowych i ukształtowania przez lokalne tradycje grono nauczające szybko się zintegrowało. Istotną rolę odegrała tu osoba pierwszego rektora - profesora Siedleckiego, który organizował i inspirował zebrania towarzyskie, które z biegiem czasu doprowadziły do powstania Klubu Profesorskiego.

Fotografia opowiada o samych początkach uczelni. Jest w nienajlepszym już stanie. Może być kadrem z krótkiego filmu dokumentalnego, który wówczas nakręcono dostrzegając ważność wydarzenia. Miejsce: Uniwersytet Stefana Batorego, aula z kolumnami korynckimi, tzw. Sala Uroczystości w latach rosyjskich, zaprojektowana i ozdobiona przez architektów: Michała A. Szulca i Karola Podczaszyńskiego na przełomie XVIII i XIX wieku, do której wchodziło się bezpośrednio z dziedzińca Piotra Skargi. Ponad aulą z otwartym sufitem, tu niewidoczny, znajduje się przestronny balkon dla studentów i słuchaczy, którzy nie pomieścili się w głównej sali. W tle zdjęcia, w głębi między kolumnami wisi znacznych rozmiarów obraz olejny, przedstawiający króla Stefana Batorego. Jest on kopią płótna namalowanego w 1583 roku przez Marcina Kobera (ok. 1550-1598), znajdującego się obecnie w krakowskim Muzeum Misjonarzy. Kopia nieznanego autora wisi i dziś w Wilnie. Rzecz się dzieje 11 października 1919 roku. To zdjęcie z Inauguracji działalności Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Znamy szczęśliwie szczegółowy program uroczystości, które zaczęły się dzień wcześniej symbolicznie. W południe 10 października z wieży katedralnej odegrano po raz pierwszy hejnał, który odtąd codziennie towarzyszyć będzie Wilnu. Tego samego dnia odbyła się litania w Ostrej Bramie oraz raut u Naczelnego Wodza. Dzień 11 października rozpoczął się o godzinie 9 mszą w