6740342596

16

JANINA KACZANOWSKA

Bardzo ważnym i twórczym momentem są próby formułowania innych interpretacji badanych zjawisk i ich rozpatrywanie. Odrzucenie kontrinterpretacji jest niewątpliwie elementem „wspierającym” postawioną hipotezę. Jednakże wymyślenie i skonstruowanie kontrinterpretacji nie jest sprawą prostą. Zwykle twórca teorii jest tak nią zafascynowany, że bardzo trudno mu ją krytycznie ocenić, a wypracowanie nowych wariantów wymaga ogromnej wyobraźni i pomysłowości. W praktyce w literaturze biologicznej bardzo rzadko można spotkać się z dyskursywnymi analizami etapów pracy i wyników. Pięknym przykładem jest praca trzech genetyków Brennera, Jacoba i Meselsona, którzy w trzech wariantach doświadczenia udowodnili, że wirus, który jako pasożyt rozmnaża się w bakterii, wykorzystuje aparat syntetyczny gospodarza do wytworzenia własnych białek, a nie, jak dawniej przypuszczano, organizuje sobie ten aparat całkowicie od nowa¹. Te warianty doświadczeń odpowiadały trzem różnym założeniom.

Jednakże nawet jeżeli liczne elementy zwiększają ważkość hipotezy, to i tak zawsze można wysunąć tyle obiekcji, że w praktyce dążenia badaczy zmierzają nie tyle do maksymalnego wykorzystania wszystkich doświadczeń wspierających ją, co do wpojenia przekonania, że problem jest rozwikłany i że jego interpretacja jest słuszna. Tak więc motywy psychologiczne i to zarówno emocjonalne jak i intelektualne i z tego punktu widzenia także odgrywają ogromną rolę w formułowaniu, osądzaniu i akceptowaniu hipotez.

Corliss w rozważaniach na temat wyboru kryteriów systematycznych podkreśla pewnego rodzaju niechęć przyrodników do zbyt radykalnych zmian w schemacie systematyki i tłumaczy to psychologiczną tendencją do ostrożnego, ale i trochę bezwładnego, trzymania się starych systemów ². To jest inercja, ale każdy medal ma dwie strony — nowinkarstwo także nie zawsze zdaje w pełni egzamin. W ten sposób od refleksji mniej lub bardziej metodycznych, nieuchronnie należy przejść do rozważań natury psychologicznej oraz do rozważenia, czy są i jakie prerogatywy biologii i czy istotnie szanse powstania słusznych hipotez są tak małe, jak wynikałoby to z podanych tu rozważań. Czy tylko możemy się pocieszać wskazując na pewien miły aspekt psychologiczny naszej niepewności i nieporadności na drogach poszukiwań.

1

   S. Brenner, F. Jacob, M. Meselson, An Unstable Information from Genes to Ribosomes for Protein Synthesis, ,,Naturę”, 1961, 190, No 4776.

2

   j. o. Corliss, Taxonomlc Procedures In System of Protozoa, „Sympo-sium of Society of Microbiology Generale” 1962, 12, s. 47—67.