zawal (infarctus) - martwica komórek spowodowana zamknięciem światła naczynia doprowadzającego krew; dotyczy: śledziony, nerek, mózgu, serca, płuca, zaś nie dotyczy nigdy narządów z rozbudowaną siecią naczyń tętniczych; zawal może być bezkrwisty = niedokrwienny lub krwotoczny; zawal bezkrwisty = blady (infarctus anaemicus s. albus) - blady + pas żółty + pas czerwony; zawal krwotoczny = czerwony (infarctus haemorrhagicus s. ruber) - napływ krwi do tkanki martwej, warunkiem jest znaczne przekrwienie bierne lub zastój, np. zawal płuca (czerwonowiśniowe, suche ziarniste) lub jelita (skręcenie = torsio. wgłobienie = imaginatio, zadzierzgnięcie = striangulatio, zawęźlenie = valvuls, przepuklina uwięźnięta = hemia incarcerata); możliwe zejścia zawału: organizacja (organisatio) —* blizna (cicatrix), sekwestracja (seąuestratio) —»oddzielony martwiak (seąuester), roziniękanie (emollitio) jałowe lub zakażone —* ropień (abscessus), zwapnienie (calcificatio)
(zapalenie, alergie, zatrucie ciążowe, fosgen), obrzęk mechaniczny (żylaki), limfatyczny (ucisk, nowotwory, pasożyty - filariosis. choroba Milroya)__
cecha |
płyn zapalny - wysięk (exsudatum) |
płyn niezapalny - przesięk (transsudatum) |
białko |
ilość i skład jak w osoczu, obecne nitki wlóknika |
< 1 g%. same albuminy bez wlóknika |
ciężar |
> 1,018 |
~ 1.012 |
osad po wirowaniu |
bogaty w komórki (leukocyty, limfocyty, międzyblonki) |
pojedyncze zluszczone komórki międzyblonka |
wy ściółka jamy surowiczej |
martwa, wybroczyny naczynia przepełnione krwią |
cienka, lśniąca, przeświecająca |
obrzęk (oedema) - nadmierne gromadzenie się płynu w komórkach, tkankach, przestrzeniach tkankowych, jamach surowiczych; może być utajony (oedema occultum) = nawodnienie lub jawny (oedema manifestum) - gromadzenie międzykomórkowe; przyczyny obrzęków: sercowe (części ciała najniżej położone), hipoalbuminemia (nerczycowa, głodowa, wątrobowa), T przepuszczalności naczyń (premeabilitas)
zmiany rozplemowe
❖ odrost i naprawa komórek komórki:
> międzymitotyczne
4 wegetatywne - np. podstawa naskórka, spermatogonia różnicujące się - np. kolczyste naskórka, spermatocyty
> poinitotyczne
4 odwracalne - np. hepatocyty, podocyty
-4 nieodwracalne - np. neurocyty, neutrofile
ubytek (urazowy, chorobowy) —* naprawa bądź przez ziarninowanie bądź przez odrost
> ziaminowanie (ogólnie organizacja = organisatio) - element naprawy (reparatio):
❖ wypełnienie krwią —<■ skrzep —* retrakcja —* uprzątanie tkanki przez mikro- i makrofagi
❖ rozplcm fibroblastów i śródblonka (—* ew. dzikie mięso = caro luxurians) —> pączki śródblonkowe —» kanalizacja
❖ i fibroblastów i naczyń + kolagenizacja —* starzenie + obkurczanie —> blizna (cicatrix) —* ew. blizny przerostowe
zaburzenia: niedobory białkowe (metionina, anilina, cysteina), terapia stery dowa, energia jonizująca
> odrost (regeneratio) - wyrównywanie ubytku przez analogiczne komórki; zdolność do odrostu posiada: tkanka łączna (znaczny), mięśnie (nie wszytkie), nabłonki (nie wszytskie)
rozrost (hyperplasia) - powiększenie tkanki wskutek nadmiernego rozplemu komórek przerost (hypertrophia) - powiększenie tkanki wskutek nadmiernego powiększenia komórek; np.:
> zwężenie odźwiemika —* przerost mięśniówki żołądka,
> obrzmienie prostaty —»przerost mięśniówki pęcherza moczowego,
> dojrzewanie $ / leczenie prostaty S —* estrogeny —* rozrost sutków <— alkoholizm,
> menopauza / folliculoma —► rozrost endometrium,
> rozrost gruczołu + włókna + mięśnie —* obrzmienie prostaty (hypertrophia s. adenomatosis prostatae) zaburzenia różnicowania komórkowego - obecność odrębnych morfologicznie lub fizjologicznie struktur; zmiany takie towarzyszą procesom nowotworowym
4 metaplazja, przemiana - komórki odmienne od macierzy; np. metaplazja plaskonablonkowa - drogi oddechowe, przewody trzustkowe, pęcherzyk żółciowy, pęcherz moczowy; <— przewlekle zapalenia, mukowiscydoza; tkanka łączna —* kostnienie, np. płuca, tarczyca, migdałki, chrząstki krtani, tchaw icy oskrzeli, mięśnie (myositis ossificans progressiva)
4 anaplazja - komórki wyłącznie się dzielą, bez dalszego różnicowania
4 kataplazja - komórki ulegają wykształceniu, ale nie spełniają swej funkcji (np. fibroblasty)
-4 dysplazja - przebudowa prowadząca do nowej architektoniki; np. choroba Reclusa, Pageta
4 dysembrioplazja - zmiana architektury w życiu płodowym; hannatia. np. torbielowatość nerek czy wątroby oraz choristia (ograniczone), np. struma aberrans glandulae suprarenalis (odprysk nadnercza)