7097420161

12

jeziora. Zmienność wartości Q_td jest bardzo duża i jest ona wypadkową głównie cech hydrodynamicznych masy wodnej jeziora.

Termika osadów dennych jezior i ich bilans ciepła omawiane są też w pracach o charakterze podręcznikowym (G. E. Hutchinson 1957; B. B. Bogosłowski 1960; B. D. Zajkow 1955).

Ciekawe wyniki osiągnięto przy sondowaniach termicznych w jeziorze zaporowym Mead (USA), w delcie rzeki Kolorado (H. Gould 1957). Najgłębsze sondowania termiczne — do 30 m, przeprowadzono w okresie lata. Wyniki pomiarów wykazały, że temperatura podłoża jest wyższa, niż by to wynikało z miejscowego gradientu geotermicznego; stwierdzono temperaturę 15°C. Epizodycznie wykonane sondowania do głębokości 23 m nie wyjaśniły tego zjawiska do końca.

Znacznie głębsze sondowania prowadzone były przez S. Uyeda (za S. Horie 1972) w jeziorze Biwa (Japonia, Honsiu), o średniej głębokości 46,2 m i długości 46 km (G. E. Hutchinson 1957). Sondowanie termiczne do głębokości 140 m objęło w górnej partii warstwę osadów dennych. Przebieg temperatury w nich nie odbiegał od innych, wcześniej otrzymanych wyników pomiarów. Powierzchniowa warstwa osadów według S. Uyeda charakteryzowała się dużym zróżnicowaniem przewodnictwa temperaturowego.

W latach 60-ych w literaturze światowej ukazało się szereg ciekawych pozycji na temat termiki i bilansu cieplnego osadów dennych jezior. Na uwagę zasługuje praca W. P. Matwiejewa (1964). Opisuje on wprawdzie rezultaty jednej serii pomiarów w dwóch jeziorach (płn.--zach. część ZSRR),' ale wykonanych w przekrojach poprzecznych, dla których autor wykreślił izolinie. Jest to pierwsze znane w literaturze ujęcie tego zjawiska. Podobne ujęcie znajduje się u G. E. Likensa i N. W. Johnsona (1969).

Interesujące wyniki osiągnięto w czasie badań termiki podłoża mineralnego masy wodnej w Zbiorniku Rybińskim, w okolicy Rybińskiej Stacji Hydrometeorologicznej. Są one trudno porównalne z wynikami na jeziorach, gdyż pomiary wykonywane były w materiale piaszczysto--gliniastym, charakteryzującym się innymi właściwościami fizycznymi niż organogeniczne osady jeziorne. Z tego zakresu na szczególną uwagę zasługują prace S. N. Taczałowa (1966, 1968). Kilkuletnie pomiary objęły 10-metrową warstwę utworów mineralnych podłoża. Pozwoliły one na określenie ilości ciepła akumulowanego w czynnej warstwie podłoża i porównanie tej wartości z ilością ciepła akumulowanego w masie wodnej. Taczałow stwierdza, że pomiary pod warstwą wody, równej średniej głębokości żbiornika, z pewnym przybliżeniem charakteryzują temperaturę całego podłoża zbiornika, pod warunkiem jednorodności budowy. Udział „dna” w bilansie cieplnym Zbiornika Rybińskiego ocenia na 32% (1968). Z badań stacji hydrometeorologicznej wynika, że zapas ciepła w podłożu masy wodnej w miesiącach letnich wynosi 5,8% po-