7097420271

05

statystyczną i z punktu widzenia procesów cieplnych możliwe jest jej stosowanie dla jezior o regularnym zarysie linii brzegowej i małym zróżnicowaniu batymetrycznym.

W jeziorze Gopło pomiary temperatury osadów dennych prowadzone były w miejscu o głębokości około 5 m. Powierzchnia zakreślona tą izo-batą zajmuje 70,9% jeziora. W warstwie wody 0—5 m znajduje się 80,1% całkowitej objętości jeziora. Stały punkt pomiarowy został zlokalizowany w odległości około 150 m od zachodniego brzegu jeziora, na wysokości wsi Siemionki (ryc. 5). W 1971 r. w różnych częściach jeziora wykonano pomiary pionowego rozkładu temperatury w osadach dennych, a wyniki porównano z wartościami ze stałego punktu pomiarowego (ryc. 28). Za kryterium porównawcze przyjęto temperaturę osadów na głębokości 4,5 m. Wszystkie pomiary zostały wykonane w miejscach o głębokości 5—6 m, o różnej ekspozycji na wiatr. Różnica temperatur na głębokości 4,5 m dla wszystkich punktów nie przekracza 0,5°C.

Osady denne jezior (podłoże masy wodnej zbudowane ze skał osadowych luźnych w ogóle) z punktu widzenia procesów cieplnych zajmują pośrednie miejsce między wodą a lądem (J. Bajerlein 1954). Procesy akumulacji i emisji ciepła w warstwie osadów zachodzą znacznie wolniej niż w wodzie dzięki brakowi dynamicznego mieszania w tym środowisku (L. F. Forsz 1968). Rozchodzenie się ciepła w osadach możliwe jest tylko na drodze przewodnictwa cieplnego.

Temperatura osadów i charakter jej pionowego przebiegu znajdują się w prostej zależności od przebiegu zmian temperatury masy wodnej, która jest z kolei wynikiem wielu czynników omówionych dość szczegółowo w poprzednich rozdziałach. Jedną z charakterystycznych cech przebiegu temperatury jest związek średniej rocznej temperatury osadów na głębokości 20 cm, z temperaturą na głębokości, poniżej której nie stwierdza się jej zmian w cyklu rocznym. Pełnym reprezentatywnym materiałem obserwacyjnym dla jeziora Gopło autor dysponuje dla lat 1971 (ryc. 29) i 1972 (ryc. 30). W tabelach 13 i 14 przedstawiono wyniki pomiarów (w przedziałach jednometrowych), które zostały wykonane w połowie każdego miesiąca.

O ile dla jednometrowej warstwy osadów dennych 0,2—1,0 m wyniki comiesięcznych pomiarów nie odzwierciedlają warunków średnich, to dla warstw głębszych, przy dużej inercji cieplnej osadów są one zupełnie wystarczające. Z wykresów (ryc. 29 i 30) łatwo zauważyć, że pionowa zmienność temperatury jest bardzo regularna.

Dla okresu akumulacji ciepła w podłożu charakterystyczne są układy ze stratyfikacją anatermiczną (prostą), a przebieg poszczególnych krzywych (ryc. 29 i 30) i termoizobat (ryc. 31 i 32) ilustruje stopniowe ogrzewanie coraz to głębszych warstw osadów ze znacznym opóźnię-* niem w stosunku do warstw wyżej leżących. Opóźnienie to w końcu

R — M. Orześ: Termlka osadów..