7186602933

Lidia Owczarek

się nowe mechanizmy władzy¹. Samorząd terytorialny stał się integralną częścią całego systemu politycznego, istotną przeciwwagą dla tendencji centralistycznych w państwie. W ten sposób w Europie po okresie nadmiernej centralizacji rozpoczął się proces decentralizacji i rozproszenia władzy. Powszechnie została zaakceptowana zasada subsydiarności². Według jej założeń odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić organy władzy znajdujące się najbliżej obywateli³. W trakcie dyskusji zwyciężył punkt widzenia zakładający, że centralizacja i monolityczność władzy publicznej są nie do pogodzenia ze współczesnym pojmowaniem demokracji. Uznano, że nadmierna centralizacja może spowodować dysfunkcjonalność systemów politycznych. Stąd też ostatecznie zwyciężył pogląd traktujący decentralizację władzy państwowej, realizowaną przede wszystkim poprzez rozwój samorządności terytorialnej, za konieczny i nieodłączny element demokratycznego państwa. Jednocześnie uznano, że kształt procesów decentralizacyjnych w każdym państwie zależy od jego rzeczywistości społeczno-politycznej, tradycji historycznych i uregulowań prawnoustrojowych⁴.

W powojennej Europie dostrzec można, z jednej strony, pogłębiające się procesy integracyjne, z drugiej zaś, rozwój regionalizmu i lokalizmu. Odradzanie się europejskich lokalizmów zaczęto traktować jako korzystne dla integracji europejskiej. Jednocząca się Europa zaczęła być pojmowana jako kontynent współpracujących ze sobą regionów, obszar rozbudowujących się struktur regionalnych i lokalnych, które łączą wspólne tradycje wynikające ze wspólnych korzeni. W krajach Wspólnot Europejskich od końca lat 70. zaczęto zwiększać rolę regionów i wspólnot lokalnych, czemu towarzyszył nowy podział kompetencji między władzą centralną a regionalną i lokalną. Tendencja ta znalazła też odzwierciedlenie w podejmowanych zmianach konstytucyjnych i prawnoustrojowych. W 1992 roku do Traktatu z Maastricht o Unii Europejskiej wpisa-

182

1

   Por. F. Saint Queen, Podział władzy w demokracji europejskiej, „Samorząd Terytorialny" 1991, nr 6.

2

   Por. A. Dylus, Idea subsydiarności a integracja Europy, „Państwo i Prawo” 1995, z. 5; Subsydiarność, red. D. Mielczarek, Warszawa 1996; Ch. Millon-Pelsol, Zasada pomocniczości, Kraków 1995; M. Radwan, Zasada pomocniczości w polityce regionalnej EWG, „Samorząd Terytorialny” 1993, nr 9; A. Wiktorowska, Zasada subsydiarności, [w:] Instytucje współczesnego prawa administracyjnego. Księga Jubileuszowa Prof. zw. dra hab. Józefa Filipka, Kraków 2001; Z. Zgub, Zasada subsydiarności w prawie europejskim, Kraków 1999.

3

   Europejska Karta Samorządu Terytorialnego, w; Wybór Konwencji Rady Europy. Wersja polska, Warszawa 1999, s. 181.

4

   Decentralisation and Democracy, red. P. Hogett, R. Hembleton, Bristol 1988; Oblicza decentral-izmu, red. J. Iwanek, Katowice 1996; J. Stassen, Tendencje rozwoju władzy lokalnej we współczesnym świecie, Wrocław 1976; P. Blair, Tendencje w funkcjonowaniu samorządów lokalnych i procesach demokratyzacji (wnioski i refleksje w świetle przemian zachodzących w krajach Europy), „Samorząd Terytorialny" 1992, nr 3; A. I.eidinger, Decentralizacja i wzmocnienie samorządu terytorialnego, „Samorząd Terytorialny” 1992, nr 6.