7186604120

To charakterystyczny chwyt. Brzozowski posłużył Zdziechowskie-mu do wyrażenia własnych sądów o porządkach stanowionych przez pierwsze socjalistyczne rządy II Rzeczypospolitej. Gdy Bruno Jasieński w imieniu futurystów (Do narodu polskiego. Manifest w sprawie natychmiastowej Juturyzacji życia) obwieszczał odrzucenie tradycji, to również przywołał autora Płomieni: „Ogłaszamy za S. Bżozowskim wielką wypszedaż staryh rupieci”⁹. Z kolei Peiper, analizując futuryzm i podkreślając jego znaczenie dla „buntowniczej linii opozycji anty-romantycznej”, wszelako wypomni niedostatek wysiłków tymi słowy: „Jest w nim może za mało z głębokich nawoływań Stanisława Brzozowskiego”¹⁰. Z pozycji lewicowych Julian Brun-Bronowicz w książeczce Stefana Żeromskiego tragedia pomyłek przywołuje Brzozowskiego, ostatniego z wielkich krytyków, który „stawał się tu autorytetem wspierającym jego batalie o inny styl myślenia, styl myślenia historycznego”¹¹. Wszakże taka recepcja myśli autora Głosu wśród ciemności spotkała się z ostrą ripostą polskich komunistów, oskarżających Bronowicza, „ucznia” Brzozowskiego, o „polski na-cjonalbolszewizm” (oświadczenie w „Nowym Przeglądzie” pt. O polskim nacjonalbolszewizmie; polemiki Andrzeja Stawara¹²). Innymi słowy: Brzozowski stał się „przyczynkiem” do wewnętrznych komunistycznych sporów. Takie adaptacyjne, czy wręcz adopcyjne zabiegi nieobce były też orientacji piłsudczykowskiej. Stępień słusznie zauważy:

Skwarczyński wydobywał z Brzozowskiego te idee, które wspierały mitologię legionową, odwoływały się do odpowiednio zinterpretowanego romantyzmu, czyniły z Piłsudskiego ostatniego

ściznę po Stanisławie Brzozowskim w latach 1918—1939. Kraków 1976. Z in-siruktywnej, podejmującej ważny aspekt naszej literatury i zawierającej wiele istotnych informacji faktograficznych książki będę tu niejednokrotnie korzystał, ale jest ona też trzeba to odnotować świadectwem osobliwej uległości cza som PRL u, niekiedy w interpretacjach, a zwłaszcza w ocenach musi wywoływać sprzeciw: o książce Zdziechowskiego przeczytamy, że to „reakcja polska podjęła wysiłek zdobycia dla siebie dorobku autora Legendy Młodej Polski' (s. 10), a np. przytaczając artykuł ,J. Czapskiego, autor pominął nazwisko i użył kuriozalnej formuły — „mówiło się w tym artykule” (s. 12) itd., itp.

⁹    B. J a s i e ń s k i: Do tiarodu polskiego. Manifest w sprawie natychmiastowej Juturyzacji życia. W: Antologia polskiego juturyzmu i Nowej Sztuki. Oprać. Z. Jarosiński. Wrocław 1978, s. 9.

¹⁰    T. P e i p e r: Futuryzm. „Zwrotnica" 1923, nr 6. Cyt. za: 1 d e ni: Pisma wybrane. Oprać. S. Jaworski. Wrocław 1979, s. 104.

¹¹    M. Stępień: Spór o spuściznę po Stanisławie Brzozowskim..., s. 19.

¹²    Por. ibidem, s. 20—28.

8 — Późne... 113