7186604176

tów literackich — dla każdego z nich zresztą odmiennych w pewnych zakresach — uruchomienie kontekstu literatury Młodej Polski było niezbędne. Tropy Młodej Polski były wyraźne w latach dwudziestych, w latach trzydziestych mniej liczne, ale o ciągle zauważalnych konturach i bynajmniej dostrzegalne nie tylko przez okulary niechęci¹⁶. Jednak dla jakiejś równowagi dyskursu przywołam jasną deklarację dezaprobaty (jeszcze do nich zresztą później wrócę); Teodor Bujnicki, polemizując z konkurentami poetyckimi (Ostatnia kwadra ,.Kwadrygi”, 1931), stwierdził bez ogródek:

Czas też powiedzieć uczciwie, że o Kasprowiczu, Staffie, Tetmajerze mówi się dziś jako o wielkich poetach przez kurtuazję, że się od nich nie chce już brać nic absolutnie¹⁷.

Literatura po 1918 roku jest odpowiedzią na splot najróżniejszych doświadczeń; tych, które były częściowo, o ile jest to możliwe, niezapośredniczone, związanych z ponurym czasem wojny i „radością z odzyskanego śmietnika”, i tych wyraźnie kon-tekstualnych, uwarunkowanych pamięcią historyczną, zespołem mitów „stanowiących” o narodowej tożsamości Polaków w XIX wieku, a które ukonstytuowały się w postać nieuchronnej konfrontacji: marzenia i oczekiwania wobec pragmatyki rządzenia (i urządzania się) we własnym państwie. Niewątpliwie jedną z głównych nici tego splotu jest dziedzictwo, tyleż wyzwanie, co skonstruowany upiór, jakim stała się, bo musiała się stać w dwudziestoleciu — Młoda Polska. Wyjątkowo dobrze sprawdza się w tych okolicznościach teza sformułowana przez Teresę Walas:

Wyzwanie bowiem nie przychodzi z zewnątrz, z nieokreślonej bliżej rzeczywistości bytów gotowych, lecz zostaje —jako wyzwanie właśnie — ustanowione przez podmioty tworzące¹⁸.

¹⁶    Ii. Markiewicz przywołał również owo zdanie Boleckiego o literaturze „niechcianej” i opatrzył je komentarzem — „choć w zasadzie trafne, nie jest bez wyjątkowe" (ibidem, s. 224). W jakimś sensie ta książka dowodzi, mam taką nadzieje, że wyjątki były tak niebywale liczne, ergo może nie zasługują na sta tus wyjątków (zresztą sam Markiewicz zaprezentował rozległą listę „wyjątków").

¹⁷    T. Bujnicki: Ostatnia kwadra ..Kioadrygi". „Żagary" 1931, nr 4. Cyt. za: II. Markiewicz: Dziedzictwo Młodej Polski w zwierciadle międzywojnia..., s. 233.

¹⁸    T. Walas: Czy możliwa jest inna historia literatury? Kraków 1993, s. 117.

169