7186604250

Kasprowicz na początku czerwca 1914 roku wyjechał na tradycyjny letni wypoczynek do Poronina. Tam też pozostał w początkowej fazie wojny (do listopada 1915 roku). W poezji jej oznaki odnajdziemy w szeregu wierszy z cyklu Księga ubogich, choćby w tym oto:

Takiego, jak kiedyś, zachodu,

Odkąd żyw jestem, nie pomne:

Fale sie ognia rozlały Na chmur kłebiska ogromne²³.

Proza polityki skłaniała Kasprowicza, sympatyzującego z endecją, do dystansu wobec orientacji austrofilskiej, nieufności do działań NKN-u i narodzin Legionów²'¹ (na początku sierpnia spotkał się w Zakopanem z Żeromskim i polityczne wybory obu pisarzy okazały się początkowo zdecydowanie rozbieżne²⁵). Potem jednak, od grudnia 1914 roku, nastąpiło zbliżenie w poglądach na szanse Polski w ówczesnych konfiguracjach polityczno-wojennych. Zbierali się u poety ludzie przekonani, że tylko zwycięstwo Francji i Anglii może odmienić losy Polaków. Stanisław Wyrzykowski wspominał, że w spotkaniach brali udział między innymi właśnie Żeromski, który korygował swe polityczne opinie, Rawita-Ga-wroński, profesor Rybarski²⁶.

Początek wojny to również drobne wydarzenie z życia pisarza, interweniującego zawsze, gdy trzeba było ludziom pomóc. Ka-sprowiczowa opisała to tak:

Pewnego razu przyszedł do nas rosyjski emigrant, mieszkający w Poroninie, aby Jankowi podziękować za oddaną mu przysługę.

²³    J. Kasprowicz: Pisma zebrane. T. 5. Oprać. R. Loth. Kraków 1998, s. 278. Por. także informacje na temat czasu powstania wierszy składających się na cykl Księga ubogich R. Loth: Komentarz. W: ,1. Kasprowicz: Pisma zebrane. T. 5..., s. 523 i n.

²⁴    M. Kasprowieżowa, Rosjanka, jak wiadomo, odnotowuje początkowe wąt

pliwości i dezorientację swego męża (w zapisie z 2 września 1914 roku): „.Jakim że jest stosunek Janka do tych wielkich wydarzeń? Wyczekuje. Z początku powstania legionów zapalił się do tej idei i nic wiem, czy mając piętnaście lat mniej, nie wziąłby czynnego udziału w walce. Po pewnym czasie przyszło zasta nowie nie. Sympatie etentofllskie zwyciężyły. Zrozumiałe to u człowieka, wychowanego w zaborze pruskim" (M. Kasprowiczowa:    Dziennik. Oprać.

K. Górski. Warszawa 1968, s. 153).

²⁵    Zob. S. Ei 1 e, S. Kasztelowicz: Stefan Żeromski. Kalendarium życia i twórczości..., s. 413.

²⁶    Zob. M. Kasprowiczowa: Dziemrik..., s. 167.

29