7186604304

sprawdzian dla środowisk opiniotwórczych, wyzwanie dla pisarzy. Znaczna ich część zareagowała protestami i manifestacjami. Wystąpili publicznie w obronie skrzywdzonych i w obronie praw obywatelskich: Andrzej Strug, Maria Dąbrowska, Tadeusz Boy--Żeleński, Jan Nepomucen Miller, Karol Irzykowski. Ale były to wystąpienia indywidualne. Związek Zawodowy Literatów pod prezesurą Sieroszewskiego i z członkiem Zarządu Kadenem-Ban-drowskim — milczał. Dlatego też na łamach „Robotnika” w artykule Gdzieżeście? pada pytanie, dlaczego środowisko pisarzy, oprócz Struga, nie zabiera głosu. Dlatego interweniuje artykułem i pismem adresowanym do Związku J.N. Miller, ale ten „umywa ręce”. Boy-Żeleński zaangażowany jest w kampanię prawno-oby-czajową o prawa kobiet i ogłasza tylko krótki list w „Wiadomościach Literackich”, protestując przeciwko „znęcaniu się nad więźniami i poniewieraniu godności człowieka, ale z pozycji »poza wszelką polityką«”³⁹. Jednakże jego oponenci wypomnieli pisarzowi, iż angażując uwagę opinii społecznej akcją świadomego macierzyństwa, odwraca jej zainteresowanie od tego politycznego grzęzawiska. To wówczas pojawiło się deprecjonujące określenie Skiwskiego o „ideale życia ułatwionego”, promowanego jakoby przez Boya⁴⁰. Irzykowski oficjalnej deklaracji nie złożył, ale w polemice ze Słonimskim oraz w recenzji teatralnej Spisku koronacyjnego Słowackiego i Nocy listopadowej Wyspiańskiego wypowiedział się przejmująco: „W ten sposób zdarzenia przedstawione na scenie staną się raz niesłychanie intensywne, to znów bledną, gasną, bo kładzie się na nich ohydny cień murów Brześcia. Ten kamienny gość w teatrze ścisnął serca”⁴¹. Dąbrowska brała czynny udział w akcji protestacyjnej. Przypadkowo jej nazwisko nie znalazło się na liście sprzeciwu literatów opublikowanej w „Kurierze Porannym”, ale pisarka uznała za pożądane wypowiedzieć się w sprawie dwukrotnie w artykułach Rozmowa z przyjaciółmi oraz Na ciężkiej drodze (początek 1932 roku).

³⁹    Zob. H. Markiewicz: Boy-ŻelefiskL Wrocław 2001, s. 147.

⁴⁰    Zob. B. Winklowa: Nad Wisłą i nad Sekwaną. Biografia Tadeusza Boya -Żel etisk iego. Warszawa 1998, s. 143.

⁴¹    Cyt. za: B. Winklowa: Karol Irzykowski. Życie i twórczość. T. 2..., s. 244.

85