Rzadziej stosowaną metodą regulacji przy stałej szybkości obrotowej wirnika pompy jest regulacja upustowa; polega ona na odprowadzeniu części wody z przewodu tłocznego przez przewód upustowy do innego urządzenia lub do przewodu ssawnego tej samej pompy.
Regulacja przy zmiennej liczbie obrotów wirnika pompy
Na rys. 3.10 zobrazowano proces regulacji wydajności pompy poprzez zmianę liczby obrotów jej wirnika. Ten sposób regulacji umożliwia w pewnym zakresie zmianę wydajności pompy w górę lub w dól w stosunku do wydajności nominalnej. Straty mocy powstałe podczas takiej regulacji są znacznie mniejsze niż w przypadku regulacji dławieniem.
W nominalnych warunkach punktem pracy pompy jest punkt P. któremu odpowiada przepływ Qr i użyteczna wysokość podnoszenia H„. Jest to punkt przecięcia się charakterystyki pompy Hp= f(Q) odpowiadającej obrotom nominalnym n2 z charakterystyką przewodu Hgp+Ah, = f(Q). W wyniku zmiany obrotów wirnika na większe, np. na n-, , punkt pracy przesunie się do punktu P' określającego wydajność pompy Qr i użyteczną wysokość podnoszenia H„. Gdy zmieni się obroty na mniejsze, np. na ni , punkt pracy pompy przesunie się do punktu P’’ (wydajność Qr", użyteczna wysokość podnoszenia Hu”).
Rys. 3.10. Regulacja wydajności pompy przez zmianę liczby obrotów jej w irnika 2.7. Kawitacja
Zjawiskiem niepożądanym, często występującym przy przepływie cieczy przez pompę, jest kawitacja. Zjawisko to polega na tworzeniu się w obszarze ciekłym przestrzeni wypełnionych parą wodną. Jeżeli w dowolnym miejscu wewnątrz pompy ciśnienie w cieczy spadnie poniżej ciśnienia pary' nasyconej przy danej temperaturze, wówczas zaczynają powstawać drobne pęcherzyki pary tej cieczy, a także wydzielają się rozpuszczone w niej gazy. Pęcherzyki pary porywane są przez przepływającą ciecz i przenoszone do obszaru wyższego ciśnienia, gdzie para ulega skropleniu. Odbywa się to gwałtownie, wskutek czego towarzyszący temu miejscowy' wzrost ciśnienia ma charakter uderzenia hy draulicznego. Szybko po sobie następujące uderzenia cząstek cieczy powodują nadżerki powierzchni ścian kanałów' przepływowych pompy. Kawitacji towarzyszy, zależnie od jej natężenia, lekki szum, trzaski, wreszcie silny hałas i wibracje. Spada wydajność pompy, wysokość podnoszenia i sprawność. Miejsca najczęściej atakowane przez kawitację to łopatki wirnika i kierownicy oraz pow ierzchnie wewnętrzne ścian ograniczających ciecz przepływającą przez wnętrze pompy. Na rys. 3.11 pokazano wywołane kawitacją załamanie charakterystyki przepływowej pompy wirowej odśrodkowej.