7292100899

360 Miernictwo,

szych. Długość bańki zmienia się z temperatura (skraca sio ze wzrostem temperatury). Ka zewnętrznej powierzchni rurki znajduje się podział, zwykle w linjach paryskich (2,25G mw)_f albo w podwójnych milimetrach. Podział może być wykonany na osobnej podziałce, która da się przesuwać wzd uż rurki (iibela Gouliera). Libela osadzona jest w odpowiedniej oprawie metalowej i posiada śrubki rektyfikacyjne do zmiany położenia rurki względem oprawy. Odróżniamy n) libele stolikowe do poziomego układanialinij na płaszczyźnie,

b)    1 i b e 1 e n a s a d k o w e do poziomego układania osi walców (lunet, osi obrotu),

c) libele stale złączone z pewnemi częściami instrumentu, np. z luneta.

Środek podziału libeli nazywa się punktem głó wnym, sty'czua do luku ym punkcie osią libeli, płaszczyzna styczna do wewnętrznej powierzchni libeli w punkcie głównym, płaszczyzną główną. Gdy oś libeli jest pozioma, środek bańki znajduje się w punkcie głównym. Położenie środka bańki S względem punktu głównego G (fig. 37) wyznaczyć można z równania

GS- - OG ■ - -—--OGj gdzie

/ oznacza odstęp lewego końca bańki od punktu zerowego,

P    „ ‘ prawego

* M    n    Środka    n n n    n

Jeżeli punkt zerowy znajduje się w punkcie głównym, to O G = 0, więc

GS — s —- W tym razie l ip mogą być dodatnie, lub ujemne. Dłu

gość bańki b = j) — 7.

Wartością kątową libeli. nazywamy' kąt, o który trzeba pochylić oś libeli, aby środek bańki przesunął sio o długość działki libeli. Między

.    -wartością kątową libeli oj, długością

1    działki a i promieniem krzywizny łuku

D

37.    Fi#. 38.

libeli ?• istnieje związek: oj” = — p”, przyczem p” — 20G265”. Wartość

kątową libeli wyznacza się najdokładniej na łoży^rsku prób nem. Wartość kątową libeli niwelacyjnej wyznaczyć można zapomocą odczytów na pionowej łacie niwelacyjnej, albo na podziałce milimetrowej, zawieszonej pionowo na ścianie. Przyjmijmy, że przy poziomej osi libeli oś celowa traha w punkt A na łacie, a po wychyleniu osi libeli z poziomu o kąt a,

w puukt/ł(fig. 38), przy^rczeracc” — — p”, to h jest różnicą odczytów na łacie w punktach B i A, D odległością poziomą łaty od instrumentu, która zmierzymy taśma. Jeżeli środek bańki libeli, przy zmianie pochylenia jej osi o kąt a, przesunął się o n działek podziału libeli, to wartość kątowa

cc”

ej — Wartość kątowa libel instrumentów mierniczych wynosi od 5” do GO”, promień krzywizny wewnętrznej powierzchni od 93 do 8 m.

Rektyfikacja libeli stolikowej. Oś libeli powinna być równoległa do płaszczyzny podstawy', a) Kładziemy libele na płaszczyźnie stołu, zaznaczamy' jej położenie zapomocą kreski narysowanej wzdłuż krawędzi podstawy' libeli i oznaczamy położenie środka bańki względem punktu głównego G b) Obracamy libele o 180°, przykładamy ją w tom samem miejscu do na-

22