7349811111

POJĘCIE KSIĄŻKI ELEKTRONICZNEJ

Książka stanowi pojęcie złożone i niejednoznaczne. Niektóre jej definicje nie przesądzają, iż nośnikiem może być jedynie papier¹, jednak rozpatrywanie fenomenu książki w szerokim kontekście — zawsze podkreślane są historyczne i społeczne aspekty funkcjonowania książki jako narzędzia komunikacji międzyludzkiej — sprawia, że tekst zapisany na innym nośniku niż papier nie staje się automatycznie książką. Podkreślał tę zależność Karol Głombiowski, gdy pisał o tym, czym jest książka: „Jeśli za elementy konstrukcyjne książki uznamy tekst, pismo, tworzywo materialne, format i realizację plastyczną, wtedy trudno będzie podciągnąć pod pojęcie książki takie produkty współczesnej techniki, (...) jak płyta gramofonowa, taśma magnetofonowa, mikrofilm czy mikrokarta. Wytworom tym brak całego zespołu właściwości, nadawanych przez wydawcę, typo-grafa, ilustratora i introligatora oraz właściciela książek, jak też cech ogólnych, charakterystycznych dla książki określonej epoki i zbiorowości społecznej"².

Wraz z rozwojem automatyzacji zapisu informacji coraz częściej pojawiają się określenia: elektroniczna książka, elektroniczne wydawnictwa. Termin elektroniczna książka używany jest dosyć dowolnie i nie zawsze w sposób uzasadniony. Do rozstrzygnięcia wątpliwości, czy dany tekst elektroniczny na takie miano zasługuje, przyczyniłoby się ustalenie kryteriów, jakie powinny spełniać elektroniczne książki. Cechy charakterystyczne cyfrowych publikacji można wyodrębnić na podstawie analizy:

1.    Medium, które pośredniczy w przekazywaniu informacji od nadawcy do odbiorcy; inaczej niż przy tradycyjnej książce, aby elektroniczny przekaz dotarł do czytelnika, niezbędne jest użycie sprzętu (komputera wraz z odpowiednim oprogramowaniem) umożliwiającego zarówno przetworzenie informacji, jak i jej odbiór.

2.    Rodzaju informacji — podstawą elektronicznych książek jest tradycyjnie rozumiany tekst, chociaż może być on wzbogacony o ilustracje, dźwięk, zdjęcia, animacje oraz fragmenty filmów. Jest to o tyle istotne, że np. dysków z zapisaną muzyką nie nazywa się elektronicznymi książkami, lecz płytami kompaktowymi.

3.    Funkcje elektronicznych wydawnictw. Cyfrowe wydawnictwa informacyjne (encyklopedie, słowniki), książki dla dzieci, publikacje naukowe spełniają szczególną funkcję poznawczą, ze względu na multimedialne i wyszukiwawcze możliwości systemów komputerowych, stanowiących integralną część elektronicznych wydawnictw. Umożliwiają one bowiem wielokrotne, aktywne korzystanie z różnych form przekazu, zintegrowanych w logiczną całość.

Chociaż obecnie z pojęciem elektronicznych książek wiążą się różne koncepcje ich postaci oraz sposobu prezentacji danych na ekranie, to jednak większość z tych idei nawiązuje do książki papierowej jako modelu dla elektronicznej. Elementy stanowiące punkt odniesienia dla elektronicznych wydawnictw to forma oraz struktura drukowanej książki.

Tradycyjna książka jest medium łatwym do wykorzystania (nie wymaga sprzętu i oprogramowania) oraz wygodnym do przenoszenia. Stąd też jednym z podstawowych założeń niektórych elektronicznych książek jest odtworzenie portatywności drukowanych wydawnictw. Przykładem mogą być małe dyski

35

1

   Zob. definicja książki K. Glombiowskiego: KsiąZka w procesie komunikacji społecznej. Wroctaw 1980 s. 26, czy hasto „książka” w Encyklopedii Wiedzy o Książce. Wrocław 1971 szp. 1260.

2

   K. Głombiowski: op. cit.