7349812216

SYNTF.7A 25

tym mniej »szczególów«, ii więcej myśli. W najwyższej syntezie dziejów Polski możemy już nawet otrzymać jedną tylko formułkę”⁸² - twierdzi J. Adamus. Dochodzimy tu bowiem jakby do „spojrzenia z lotu ptaka” . Jednak badacz zastrzega: „Z takiego sprowadzenia dziejów całego żywego narodu do krótkiej formułki powstają niewątpliwie niebezpieczeństwa schematyzacji i upraszczania nadmiernego dziejów.”⁸⁴

Rzeczywistość nie poddaje się ujęciu w jakiekolwiek schematy, a synteza - podporządkowana takiej czy innej „zasadzie syntetyzującej” - zawsze jest uproszczeniem tego, wie es eigenllich gewesen war. Analizując opracowania dziejów Polski, J. Adamus uznaje, że „kłócą się z historią nic tylko obrony, ale również i oskarżenia przeszłości”⁸⁵. Jednocześnie podkreśla, komentując lezę W. Sobieskiego, iż Jakby nawet czasem nasze niedomagania pod wpływem gorącego patriotyzmu przeradzały

A /

się w skrzydła naszego ducha narodowego” ’, „że czysto mechaniczne postawienie obok siebie owych »niedomagań« oraz tych »skrzydeł« pozostawia jedynie wrażenie chaosu myślowego. Rzeczywistość historyczna jest konkretna i skomplikowana w ten sposób, że często stoją obok siebie lub też mieszają się ze sobą elementy zgoła odmienne i nawet sprzeczne. Historyk zatem pr/.ywyka do tak skomplikowanego obrazu rzeczy, coś podobnego go nie dziwi. Tymczasem myśl syntetyczna wymaga wydobycia z tej lak niejednolitej rzeczywistości historycznej głównego tonu i cechy. Synteza, może dlatego, że już ma w sobie coś z historiozofii, wymaga oczyszczenia głównego składnika przez pominięcia innych, sprzecznych z nim elementów. Jeśli się nie da tego dokonać, wymagamy na tej płaszczyźnie, by nam oba sprzeczne elementy jakoś ze sobą uzgodniono, np. przez jakąś koncepcję, która nam wyjaśni stosunek obu do siebie. Nic podobnego nic widzimy tutaj u Sobieskiego.” ⁸⁷ J. Adamus uzupełnia wszakże: „Każde uogólnienie zjawisk obejmujących większą ilość ludzi i dzieł trzeba, oczywiście, przyjmować jedynie jako jakąś tendencję, która w rzeczywistości załamywała się mniej lub też więcej.” ⁸⁸

Istotnym zagadnieniem, uwzględniając wpływ historiografii na kulturę polityczną, jest ustalenie stosunku: synteza - podręcznik. Istota nowoczesnej historiografii -w ujęciu J. Topolskiego - to „świadome stosowanie przez historyków metody modelowej, czyli melodycznego, kierowanego teorią, budowania opisu i wyjaśniania, w którym pomija się elementy bądź czynniki uboczne oraz - dla lepszego ujrzenia

82    Ibidem.

83    I d e m: O kierunkach..., s. 31.

8i I d e m: Monurchizm i repuhhkanizm..., s. 15.

85    Idem: O kierunkach..., s. 74. pr/.yp. 14.

86    Idem: Monurchizm i repuhhkanizm..., s. 170. przyp. 112 (s. 171).

87    Ibidem.

88    Idem: O kierunkach..., s. 23.