7334803178

14

opracowały Elżbieta Ciółkowska-Ćwik i Grażyna Rybicka¹⁰. Historia harcerstwa była też tematem prac dyplomowych ^{1 2}.

Ważną rolę w odbudowie pamięci odegrały publikacje wydane przez krąg instruktorski Z Tumskiego Wzgórza , w formie zeszytów zawierających głównie wspomnienia i opracowania z lat 1945-1949 oraz biografie. Informacje dotyczące udziału harcerzy w uroczystościach i ważnych dla miasta wydarzeniach odnaleźć można na łamach prasy płockiej wydawanej w ciągu ostatnich stu lat. Jednak najwięcej zdjęć i wspomnień - niestety jeszcze niespisanych - posiadają byli i obecni harcerze.

Pierwotnie założeniem tej książki było zamieszczenie wszystkich materiałów z omawianego zakresu, tak aby każdy mógł sięgnąć po komplet informacji zamieszczonych w jednym wydawnictwie. Szybko okazało się, iż ze względów technicznych nie było to możliwe. Jednak w zamyśle redaktorów pozostała chęć zaprezentowania razem tekstów najważniejszych, nawet jeśli były już wcześniej publikowane gdzie indziej. Dotyczy to zwłaszcza artykułów hm. Ł. Żelazowskiego i zeszytów z serii „Z dziejów harcerstwa w Płocku”. W takich przypadkach odpowiednie adnotacje zostały umieszczone w przypisach.

Jako ramy czasowe dla pracy przyjęte zostały: rok 1912, w którym powstał pierwszy płocki zastęp i 2012 -uchwalony przez Radę Miasta Płocka - Rok Stulecia Harcerstwa Płockiego. Cezury wewnętrzne to: 1 września 1939 r., 21 stycznia 1945 r. i rok 1989. Książka składa się z czterech rozdziałów opisujących poszczególne okresy historyczne, jednak zawarte w nich treści mogą wykraczać poza zakreślone ramy. Każdy z rozdziałów otwiera tekst przybliżający ogólnopolską historię harcerstwa, jako tło dla płockich wydarzeń. Następnie zamieszczone zostały artykuły, uszeregowane od tych podejmujących kwestie ogólne do bardziej szczegółowych, ewentualnie w kolejności chronologicznej. Na końcu rozdziałów znajdują się biogramy oraz wspomnienia. Ze względu na ograniczoną objętość zaprezentowano tylko biogramy hufcowych, a wspomnienia zredukowane zostały do niezbędnego minimum, przybliżającego realia danego okresu. W większości artykułów zamieszczone zostały zdjęcia bezpośrednio lub pośrednio nawiązujące do omawianych zagadnień.

Rozdział pierwszy przedstawia powstanie, rozwój i ukształtowanie się ruchu harcerskiego w Płocku - od 1912 r., przez I wojnę światową i całe dwudziestolecie międzywojenne. Od pierwszego zastępu po sprawnie funkcjonujące struktury hufców i obwodu. Środowisko płockie wyróżniało się w tym okresie jako prężny ośrodek żeglarski i krótkofalarski¹³. Rozdział otwiera zestawienie wszystkich płockich hufcowych do chwili obecnej, dwa teksty przybliżające genezę płockiego skautingu oraz kalendarium wydarzeń. Następnie przedstawiony został udział harcerzy w walkach 1914-1921 oraz przebieg najważniejszych uroczystości. Kolejne dwa teksty przybliżają działalność hufca harcerzy, dalsze - środowiska Jagiellonki i Małachowianki. Zaraz po nich znalazły się opracowania o krótkofalarstwie i lotnictwie oraz krótkie, ale dotąd zupełnie w środowiskach harcerskich nieznane informacje, o skautingu żydowskim i Czerwonym Harcerstwie. Rozdział zamykają biogramy hm. Klemensa Jędrzejewskiego, hm. Ł. Żelazowskiego i hm. Jana Laszkiewicza oraz wspomnienia hm. Władysława Kozłowskiego.

Rozdział drugi obejmuje okres okupacji niemieckiej. Został wyodrębniony ze względu na dramatyczne losy miasta, uniemożliwiające dotychczasową działalność, jak również ze względu na wysoką cenę, jaką zapłacili harcerze za wierną służbę Ojczyźnie. Zawiera tylko trzy artykuły i przedstawia dzieje Tajnego Hufca Harcerzy.

Rozdział trzeci przedstawia sytuację harcerstwa w czasach Polski Ludowej - od powojennej reaktywacji, przez likwidację struktur ZHP i ponowną reaktywację, już w nieco innym kształcie, aż po czasy ruchu masowego. Na początku znajduje się chronologia wydarzeń lat 1945-1949. Następnie informacje o harcerstwie w Małachowiance i Jagiellonce, w dalszej kolejności zaprezentowano krótkofalarzy, wodniaków, zuchy. Harcerski Zespół Pieśni i Tańca Dzieci Płocka im. hm. Wacława Milkę oraz krąg instruktorski Z Tumskiego Wzgórza. Jako dokument z epoki zamieszczone zostało wystąpienie z okazji 40-lecia harcerstwa w PRL. Dalej przedstawione zostały biogramy hm. Kazimiery Hałłasowej i hm. Ryszarda Wodzyńskiego oraz wspomnienia hm. R. Wodzyńskiego, hm. Ireny Makowskiej, hm. Włodzimierza Olszewskiego, hm. Zofii Rychlickiej, hm. Romana Gołębiowskiego i hm. Zofii Czubak.

1

10    E. Ciółkowska-Ćwik, Przyrzekam całym życiem...: opowieść o druhu Wacławie Milkę, Płock 1993: Druh: Piękne życie Wacława Milkę, [oprać. G. Rybicka i in.], Płock 2010.

2

   T. Sobolewski, Działalność wychowawcza Związku Harcerstwa Polskiego w Płocku w latach 1912-1939, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1994, mps.;

12„Z dziejów harcerstwa w Płocku", z. 1-12; ,Z dziejów harcerstwa na Mazowszu”, z. 1-13.

13 Niestety nie zachowały się materiały pozwalające na dokładniejsze zbadanie działalności hufca harcerek w tym okresie.