7921507168

64

sowanie sprawozdaniami finansowymi nie było brane pod uwagę aż do 1907 r., w którym na drodze legislacji zobligowano spółki do publicznego ujawniania zbadanego¹' bilansu’⁴. Prywatni inwestorzy byli zainteresowani osiąganymi zyskami i dlatego określenie zysków przedsiębiorstw zdolnych do wypłaty dywidend było potwierdzane decyzjami sądów, przy czym sądy wstrzymywały się od określenia definicji zysku .

Przemysł finansowany przez kapitał prywatny, nie wymagał długoterminowego finansowania przez banki. Stąd banki nie rozwijały ścisłych powiązań z przedsiębiorstwami i były głównie traktowane jako źródło kapitału krótkoterminowego’⁶. Banki były zainteresowane tempem rotacji kapitału obrotowego przedsiębiorstwa, jego płynnością, zdolnością do działania i spłaty kredytu krótkoterminowego. Skłonność przedsiębiorstw do zmian przedmiotu działalności gospodarczej, wzmocniona brakiem długoterminowego finansowania przez banki, wzmogła zainteresowanie dostawców (wierzycieli) sytuacją finansową odbiorców (dłużników).

Rosnąca atrakcyjność inwestowania prywatnego kapitału w przemysł oraz umożliwienie udziałowcom upłynniania posiadanych inwestycji w razie potrzeby, wymogło rozwój wtórnego tynku papierów wartościowych. Wzrosło zapotrzebowanie na informacje o osiągnięciach spółek w publicznym obrocie, a akcjonariusze otrzymali prawo do zatwierdzania rocznych sprawozdań finansowych .

W tych warunkach następował rozwój profesji księgowych. Księgowi świadczyli usługi w zakresie audytu finansowego, bankructw i likwidacji spółek’⁸. Powstawały liczne stowarzyszenia księgowych z prywatnej inicjatywy. Państwo było przeciwne ustawowym regulacjom w tym zakresie .

Audyt finansowy wykonywany początkowo przez wybranych akcjonariuszy, a następnie coraz częściej przez zewnętrznych specjalistów, stał się działaniem niezbędnym dla zaspokojenia potrzeb prywatnych inwestorów. Rynek wywierał presję na podejmowanie inicjatyw rozwoju audytu, które w warunkach braku odpowiedniego zainteresowania państwa były podejmowane przez praktykujących księgowych.

W strategii podatkowej państwa wolnorynkowego nie rozwinęła się koncepcja audytu podatkowego i nie było audytorów podatkowych. Państwo osiągało wpływy głównie przez nakładanie podatków pośrednich, tak aby nie zniechęcić przedsiębiorstw do rozwijania działalności. Np. w roku 1873-74 udział podatku dochodowego we wpływach do budżetu państwa w Anglii wynosił mniej niż 8%²’. Podatki nakładano dyskretnie, a bilanse były tylko jednym z opcjonalnych źródeł ewidencji . Po wprowadzeniu w 1900 r. rocznego audytu dla spółek, władze podatkowe zaczęły przywiązywać większą uwagę do ksiąg rachunkowych dla celów podatkowych. W 1915 r. zyski spółek opodatkowano bezpośrednim podatkiem dochodowym²' i już w 1921 r. podatek dochodowy stanowił