8009766978

Jesienią 1990 r. w Ministerstwie Spraw Zagranicznych zostały opracowane założenia tak zwanej polityki dwutorowości. Odtąd polska polityka wschodnia miała się składać z polityki wobec Moskwy, stolicy sowieckiego imperium, oraz polityki prowadzonej wobec coraz bardziej usamodzielniających się republik ekssowieckich . „Polityka dwutorowości” wytyczała zasadniczą linię polskiej polityki wschodniej przez następne dwa lata. Różnie się ocenia jej rezultaty. Krytycy wskazują, że wzmocniła ona tendencje zachowawcze, prowadziła do pasywności i niewykorzystywania szans, zwłaszcza w stosunkach z byłymi republikami sowieckimi^{1 2}. Autorzy, którzy oceniają ją pozytywnie, podkreślają, iż była ona realizowana nie tylko przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych, ale także Sejm, Senat, partie polityczne i organizacje pozarządowe. Z oczywistych powodów dyplomaci w większym stopniu koncentrowali się na utrzymaniu poprawnych stosunków z Moskwą, podczas gdy inne instytucje mogły przejawiać większą aktywność we wspieraniu sił dezintegracyjnych w europejskich republikach Związku Sowieckiego³. Koncepcja dwutorowości była już jednak świadectwem zmierzchu oryginalnych założeń „polityki wschodniej” i ostatnią hybrydą tej polityki, ukształtowanej w związku z posiadaniem przez Polskę wyłącznie jedynego wschodniego sąsiada: Rosji.

Dezintegracja ZSRS zaczęła wywoływać napięcie między myśleniem w klasycznych kategoriach koncepcji Mieroszewskiego i Giedroycia a rzeczywistością. W sposób jednoznaczny uwidoczniło się ono w 1995 r. w sejmowym wystąpieniu ministra spraw zagranicznych Władysława Bartoszewskiego. Zrezygnował on wówczas z omawiania polityki wschodniej według schematu UBL (Ukraina -Białoruś - Litwa), stwierdzając: „Nie chciałem łączyć Litwy z Rosją, Ukrainą, Białorusią, bo dzisiaj Litwini są uczuleni na to. W związku z tym zrobiłem przedział czasowy i mówię o Litwie oddzielnie”⁴. Litwa, aspirująca do struktur transatlantyckich i europejskich, zerwała historyczne iunctim przez wieki łączące ją z innymi wschodnimi sąsiadami Polski, a schemat UBL stał się oczywistym

Patrz K. Skubiszewski, Polska polityka zagraniczna, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 1991”, s. 21-22.

Patrz Z. Najder, Polska polityka zagraniczna..., op.cit., s. 49-67.

M.J. Całka, Polska polityka wschodnia w latach 1989-1997. Próba oceny, nowe wyzwania i perspektywy, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 1998”.

W. Bartoszewski, Informacja ministra spraw zagranicznych o głównych kierunkach polityki zagranicznej Polski, 50. posiedzenie Sejmu, 25 maja 1995 r.

„Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2006, nr 3 (31)