8658359465

Wychowanie

„Bunt młodych ludzi przeciwko czytaniu jest także buntem przeciw wartościom, które z tym czytaniem się wiążą” - dobitnie podkreśla Bożena Chząstow-ska⁷. Współcześni pedagodzy w porozumieniu z rodzicami powinni chronić młodzież. Istotne wobec tego jest uświadomienie, na czym polega odbiór masowych środków komunikowania. Uruchamiane obrazy i dźwięki dają iluzję autentyzmu, przez co zatraca się granica między realnością a fikcją, między tym, co wartościowe, a tym, co puste. Przeciętnego odbiorcę bombarduje się makabrycznymi i sensacyjnymi scenami, o których za chwilę zapomina, bo serwuje się mu kolejną dawkę. Szum informacyjny oraz zlepek treści i obrazów, powodują zagubienie. Oto są plony, a raczej plewy kultury masowej⁸. „Celem interpretacji kino-twórczej, a więc i kultury masowej jest to, żebyś nigdy nie wiedział, co przeżyłeś” - Maria Janion cytuje Milana Kunderę⁹. Niewątpliwie telewizja, film, komiks, plakat mają szczególną moc oddziaływania, gdyż atakują obrazem. Jednak poznanie świata za pomocą mediów - to łatwizna. Przesuwające się obrazy i dźwięki są efektem czyjejś pracy. Ktoś narzuca sw'oje spostrzeganie świata. Odbiór zostaje zakłócony przez „filtr czyjejś indywidualności". Czy to możliwe, aby młody, zwykle zbuntowany człowiek pozwalał sobie narzucić czyjąś interpretację i uznawał ją za jedyną? Pokażmy mu, że daje sobą manipulować! Trzeba przed nim odsłonić mechanizmy manipulacji, co pozwoli mu na odróżnienie propozycji wartościowych od nijakich. Wartościowe jest to, co ubogaca, rozwija, skłania odbiorcę do myślenia. Przeciwieństwem zaś są oferty narzucające czyjś sposób widzenia, otępiające, nieliczące się z dobrem odbiorcy np. reklama, propaganda.

Warto zaproponować uczniowi cykl lekcji dotyczących filmu i technik audiowizualnych, pokazać mechanizmy powstawania dzieła filmowego, jego twórców', rozmaite gatunki. Ciekawa okazać się może zabawa w reżyserowanie, idąca w kierunku pokazania integracji obrazu, słowa, muzyki, uwzględniająca środki wyrazu filmowego - kadr, techniczne środki wyrazu (plan ogólny, pełny, pólzbliżenie, zbliżenie, duże zbliżenie), punkty widzenia kamery, montaż. Niebagatelną rolę będą odgrywały dźwięk, scenografia i oświetlenie oraz odpowiednio dobrana obsada aktorska.

Odpowiedzialność spocznie na głównych twórcach filmu - „reżyserze”, „scenarzyście”, „operatorze". Zachęcam do stworzenia własnego miniplanu filmowego. Pomocne będzie też zwiedzanie profesjonalnego studia nagrań, przypatrywanie się powstawaniu reklamy. Warto zadbać o stworzenie i uzupełnianie klasowej wideoteki. Kontakt uczniów' z filmem powinien odsłonić charakter dzieła medialnego - „obraz nie przemawia, obraz pokazuje”¹⁰. Umiejętność wyboru i wartościowania komunikatów pozwoli gimnazjaliście ocenić i wybrać to, co jest dziełem, a nie kiczem, rozwinie także umiejętność krytycznego myślenia. Takie działanie przygotuje grunt do dyskusji nad właściwą postawą współczesnego odbiorcy wobec mediów. Podczas dyskusji w'arto wykorzystać opinię Marii Janion, według której nie wystarczy pozostać takim, jakim się jest, sięgać po to, co przeciętne i banalne, dopominać się tego, co lekkie, łatwe i przyjemne, „żyć sobie w pozorach i odurzeniu telewizją”¹¹. Dla współczesnego nauczyciela „ekranowy czytelnik” powinien być wyzwaniem¹². Musi zrozumieć, że obecnie edukację tradycyjną zastępuje kształcenie równolegle¹*. Prasa, radio, telewizja oraz rówieśnicy stają się dla młodego człowieka atrakcyjnymi monopolistami edukacji.

Niełatwo dziś przekonać ucznia do korzystania z boskiego daru czytania.

Katarzyna Plawecka

¹ M. Nagajowa.yrt/fe uczyć języku polskiego w klasach 4- 6? Poradnik metodyczny. Warszawa 1995,5.128.

¹ Tamże, s. 129.

^j M. Kreutz, Rozumienie tekstów Badania psychologiczne, Warszawa 1968.

⁴    J. Papuzińska. Inicjacje literackie. Problemy pierwszych kontaktów dziecka z książką. Warszawa 1981.

⁵    Tamże, s. 13.

⁶    Tamże, s. 31-32.

⁷    By czytanie pozostało wartością. Dyskusja redakcyjna. „Nowa Polszczyzna" 1997, nr5,s.5.

*    Kultura masowa.odnosi się do zjawisk współczesnego przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści płynących z nielicznych źródeł oraz do jednolitych form zabawowej, rozrywkowej działalności wielkich mas ludzkich". (A. Kloskowska. Kultura masowa. Krytyka i obrona, W arszaw a 1980, s. 90.)

*    M Janion, Czy będziesz wiedział, a)przeżyłeś? Warszawa 1996, s. 36. ¹⁰ A. Marzec, S. Rzęsikowski, Edukacja teatralna, filmowa i radiowa na lekcjach języka polskiego w ki. IV- VIII, Kielce 1994, s. 91.

¹¹M Janion. op cit.,s.97.

^,JA. Książek-Szczepanikowa, Ekranowy czytelnik - wyzwanie dla polonisty, Szczecin 1996.

■*L Porcher, Kształcenie równoległe, W arszawa 1978.