870127034

12 Anna Kołodziejska

Edukacja wielu pokoleń głuchych, zmiany w mentalności społeczeństwa, a także zmiany polityczne i ustrojowe w Polsce, umożliwiły niesłyszącym zabranie głosu w swojej sprawie. W XIX wieku osoby z wadą słuchu nazywano osobami głuchoniemymi, po II wojnie światowej w Polsce za sprawą Marii Grzegorzewskiej termin głuchoniemi został wyparty przez określenie głusi. M. Grzegorzewska twierdziła iż „[...] głuchym nazywamy człowieka, który jest pozbawiony słuchu, a więc treści płynących ze świata, i który wskutek tego znajduje się w gorszych warunkach niż słyszący, jeśli chodzi o poznawanie zewnętrznego świata i przygotowanie do życia społecznego" [Grzegorzewska 1964]. Wraz z rozwojem medycyny i narodzinami audiologii zaczęto używać w odniesieniu do osób z uszkodzonym słuchem terminów niesłyszący i słabosłyszący. Wyodrębnienie dwóch grup wśród populacji osób z wadą słuchu zaowocowało powstaniem w Polsce specjalnych szkół dla dzieci słabosłyszących (pierwsza szkoła dla dzieci słabosłyszących została założona w 1957 r. w Trzebieży Szczecińskiej).

Podział populacji osób z wadą słuchu na głuchych i słabosłyszących jest przykładem medycznego ujęcia niepełnosprawności słuchowej. W powyższym ujęciu za główne kryterium podziału uznaje się stopień ubytku słuchu, a głuchota uznawana jest za patologię. W modelu medycznym osoba z niepełnosprawnością słuchu jawi się jako osoba słabsza, niezorientowana, niezdolna do podjęcia odpowiedzialności za siebie [Bartnikowska 2010]. W opozycji do modelu medycznego jest kulturowy model głuchoty. W ujęciu kulturowym głuchota jest traktowana jako odmienność, a osoby głuche jako mniejszość kulturowa i językowa. Efektem rozpowszechnienia modelu kulturowego jest pojawienie się nowego terminu w odniesieniu do osób z wadą słuchu - Głuchy pisany z wielkiej litery. Głuchego definiuje się jako osobę należącą do mniejszości językowej i kulturowej, dla której język migowy (PJM) jest pierwszym i/lub preferowanym sposobem porozumiewania się. Głusi postulują o postrzeganie języka migowego jako równego językowi mówionemu. Obecnie prawo polskie uznaje język migowy jako pełnoprawny. Droga do takiego stanu rzeczy rozpoczęła się w latach 60. XX wieku, kiedy to osoby z wadą słuchu zrzeszone w oddziałach Polskiego Związku Głuchych i ich rodziny zaczęły postulować potrzebę unifikacji znaków języka migowego (rodziny osób niesłyszących nie są zrzeszone w PZG, chyba że są to również osoby z problemami słuchowymi). Przy PZG powstała Komisja Unifikacji Języka Migowego, której prace trwały około 20 lat (od 1964 r.). Prace w Komisji umożliwiły opracowanie Systemu Językowo-Migowego, który jest językiem sztucznym, zachowującym gramatykę języka polskiego, wykorzystującym znaki ideograficzne języka migowego, daktylografię i mimikę. W 1985 r. polskie prawo oświatowe dopuściło do użytku w placówkach kształcenia niesłyszących języka migowego. Był to początek drogi osób niesłyszących do powstania ustawy o Polskim Języku Migowym (z dnia 19 sierpnia 2011 r.).