8796960762

-    Górnictwo bez Instytutu, trudno Panu sobie to wyobrazić?

-    Rzeczywiście trudno. Instytut bowiem pełni wobec tej branży rolę szczególną. Został powołany w 1945 roku jako instytucja naukowo-badawcza, do prowadzenia badań problemów bezpośrednio związanych z górnictwem. Wymaga to często wykonywania trudnych prac pomiarowych, niejednokrotnie pod ziemią, których ze względu na problemy logistyczne nie mogłyby się podjąć w takim zakresie wyższe uczelnie. Tylko poprzez takie bezpośrednie związki z przemysłem wydobywczym mogą bowiem powstawać rozwiązania o wysokim stopniu praktyczności. Naszą domeną są zwykle problemy, które wymagają szybkiego rozwiązania, jak choćby sprawy bezpieczeństwa pracy w kopalniach i związane z nim rozwiązania prawne, które w tym obszarze powstały praktycznie wyłącznic w oparciu o pozyskaną przez nas wiedzę. Odpowiadając zatem na pańskie pytanie, czy górnictwo mogłoby funkcjonować bez Instytutu, powiem tak, pewnie jakiś czas mogłoby, ale na pewno nie w dłuższej perspektywie. O tym. że tak byłoby, świadczy choćby to. że Instytut wykonuje dla górnictwa ok 2,5 tys. opracowań rocznie. Są to różnego rodzaju opinie, ekspertyzy, dokumentacje techniczne, prace studialne.

-    Czy przyszłość Instytutu jest nierozerwalnie związana z przyszłością polskiego górnictwa?

-    Górnictwo jest naszym strategicznym partnerem, ale nie jedynym, bowiem tylko 25-30 proc. przychodów Instytutu pochodzi z branży górniczej. Na pewno jednak wiążemy bardzo ważną część naszej przyszłości z górnictwem. Przy takich zasobach węgla, przy takiej a nie innej strukturze naszych źródeł energii pierwotnej, górnictwo w Polsce musi funkcjonować. Nie wyobrażam sobie takiej sytuacji, by nagle podstawowym paliwem energetycznym stal się np. gaz ziemny, bowiem przestawienie energetyki na inne paliwo wymaga bardzo kosztownych inwestycji. Dlatego wierzę, iż górnictwo w Polsce ma przed sobą kilkadziesiąt lat. Czy będzie to 40. 50 czy więcej lat. zależy w dużej mierze od sytuacji międzynarodowej, a zwłaszcza cen nośników energii. Jeśli ceny ropy czy gazu będą wzrastać, to i ceny węgla nie będą obojętne na te zmiany. Mamy zatem dla kogo pracować, tym bardziej, że górnictwo poszukiwać będzie zmian technologicznych w zakresie lepszego wykorzystania złoża, obniżenia kosztów wydobycia węgla, a także bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska. W tych dziedzinach dysponujemy najlepszą wiedzą, mamy znakomitych specjalistów Jesteśmy, można powiedzieć, ekstraklasą w tym obszarze, nie tylko krajową, ale i świa-

- 4 Główny Instytut

gicp Górnictwa

Potrzebni kopalniom

Rozmowa z prof. JÓZEFEM DUBIŃSKIM, naczelnym dyrektorem Gtównego

Instytutu Górnictwa w Katowicach

Ceniony partner

tową. Oczywiście nie ograniczamy się wyłącznie do samego górnictwa. Nie wiem, czy dla współczesnego GIG-u bardziej adekwatna nie byłaby juz obecnie nazwa instytut geoinżynierii, czyli nauki, która zajmuje się tym, co się dzieje pod ziemią, jak i na ziemi, a więc górnictwem i inżynierią środowiska na jej powierzchni.

-Jakie są obecnie główne kierunki działań GIG w odniesieniu do branży górniczej?

- Górnictwo musi spełniać warunki strategii zrównoważonego rozwoju, czyli powinno być efektywne, bezpieczne i przyjazne środowisku. W tym kierunku prowadzone są nasze badania. Jeśli chodzi o efektywność, to dobrym przykładem są badania nad możliwościami mniejszego wykorzystywania stali w górnictwie. W obliczu znacznej z wyżki cen tego surowca powstaje pytanie, czy można wykorzystać inne materiały o podobnych właściwościach, a nawet bardziej trwałe. Staramy się na nie znaleźć odpowiedź. Innym przykładem są badania w zakresie bardziej efektywnego wybierania węgla w trudnych, nieregularnych partiach pokładów, niekoniecznie systemem ścianowym. Tradycyjnie tez prowadzimy badania w zakresie bezpieczeństwa pracy. W tej

dziedzinie GIG jest absolutną czołówką światową. Mamy szansę wykorzystać tę wiedzę także w górnictwie światowym. Naszymi rozwiązaniami interesują się bowiem prężnie rozwijające się górnictwa azjatyckie. Trzecim ważnym elementem naszych badań jest minimalizacja oddziaływania górnictwa na środowisko.

-    Z tym ostatnią sferą działań wiążą się badania nad możliwościami czystszego spalania węgla.

-    Technologie czystego węgla to w tej chwili, można by powiedzieć, absolutny światowy hit. Nie ukrywam, że z tą dziedziną badań wiążemy mocno naszą przyszłość. Jako przedstawiciel Polski, zasiadam w radzie doradczej europejskiej platformy technologicznej „zeroemisyjna generacja energii z paliw kopalnych”. W działalność tej instytucji zaangażowały się czołowe firmy energetyczne z całej Europy. Ograniczenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery może odbywać się dwojaki sposób. Po pierwsze, poprzez czyste technologie użytkowania węgla na etapie jego produkcji i przede wszystkim spalania Po drugie, poprzez przechwytywanie dwutlenku węgla z wykorzystaniem do tego celu odpowiednich instalacji i w dalszym etapie jego se-kwcstracji, czyli zatłaczania w różne struktury geologiczne, jak np. po eksploatacji gazu ziemnego i ropy naftowej, jak również do pokładów węgla W Polsce prowadzimy takie badania w Kaniowie niedaleko Czechowie-Dziedzic, gdzie zatłaczamy dwutlenek węgla do nie wybieranych pokładów węgla. Projekt ten ma celu m.in znalezienie odpowiedzi na pytanie, jakie technologie można w Polsce zastosować w tym zakresie. Z tych obserwacji wynika, że po stronie producentów węgla redukcja zanieczyszczeń na etapie przeróbki mechanicznej jest już niezbyt duża. waha się na poziomie 5 10 proc. Większe możliwości leżą po stronie energetyki. Nowoczesne technologie spalania węgła są jednak powoli wdrażane. Ostatnio mówi się dużo o budowie w Polsce instalacji pilotowej do zgazo-wania węgla.

-    Jak sam Pan zauważył, o tych technologiach dużo się mówi. Kiedy natomiast w praktyce można się spodziewać ich wykorzystania?

-    Myślę, że jest to horyzont czasu obejmujący co najmniej 25 lat. Co innego, bowiem zbudować pilotażową instalację, a co innego wprowadzić te rozwiązania do powszechnego użytku Podczas mojej niedawnej wizyty w Brukseli, na spotkaniu rady konsultacyjnej wspomnianej platformy, naszkicowana została swoista mapa drogowa do 2050 r. Europa zużywająca dla celów energetycznych znaczne ilości węgla stawna sobie bowiem za cel osiągnięcie w tym czasie zerocmisyjncj produkcji energii z paliw kopalnych

Rozmawiał: JACEK SROKOWSKI

|

Główny Instytut Górnictwa to jednostka . badawczo-rozwojowa, podporządkowana Ministrowi Gospodarki. pracująca nie tylko na rzecz przemysłu górniczego, lecz także przedsiębiorstw różnych branż, w tym małych i średnich, instytucji i urzędów administracji państwowej i samorządowej. partnerów zagranicznych.

Obecnie cztery podstawowe filary działalności GIG stanowią: górnictwo i geomżymeria, bezpieczeństwo przemysłowe. inżynieria środowiska oraz edukacja i szkolenia. Coraz większą rolę w działalności Instytutu odgrywa

r ją także zagadnienia związano z jakością

GIG jest lednym z najbardziej cenionych partnerów w takich obszarach działalności, jak zagospodarowanie odpadów, recykling surowców, przeglądy energetyczne oraz modernizacja gospodarki energetycznej gmm i przedsiębiorstw, optymalizacja gospodarki wodno-ściekowej, monitoring środowiska, program Czystszej Produkcji, programy ekorozwoju gmin i regionów.

GIG jako jedyna w kraju firma oferuje pomoc we wdrażaniu Zintegrowanego Systemu Zarządzania, obejmującego: system zarządzania jakością wedtug normy PN-EN ISO 9001, system zarządzania środowiskowego wedtug normy PN-EN ISO 14001, system zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy według normy PN-N 18001.

GIG posiada bardzo szeroką ofertę w zakresie bezpieczeństwa pracy, w tym: analizy ryzyka, raporty bezpieczeństwa. syslem zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, pomiary i zwalczanie zagrożeń środowiska pracy, zwalczanie zagrożeń wybuchami pyłów w instalacjach przemysłowych, programy informatyczne wspomagające działania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Problematyka edukacji i szkoleń zajmuje niezwykle ważne miejsce w perspektywach rozwoju Instytutu.

Nowe rodzaje studiów podyplomowych. specjalistycznych szkoleń, kursów czy seminariów, podnoszące kwalifikacje pracowników, stawiają GIG, poza uczelniami, w gronie największych i najlepszych jednostek szkoleniowych na Śląsku. Studia podyplomowe Instytut prowadzi z renomowanym uczelniami, takimi jak: Szkoła Główna Handlowa, Uniwersytet Jagielloński.

Podstawą sukcesu Instytutu są nowoczesne metody zarządzania, potencja? naukowy oraz kwalifikacje pracowników. a wartością podstawową jest ciągłe działanie na rzecz wiedzy i umiejętności ludzkich. Wszystkie laboratoria badawcze wprowadzają system zapewnienia jakości i uzyskują akredytację takich jednostek, jak: Polskie Centrum Badań i Certyfikacji, Lloyd's Register Ouality Assurance. Główny Urząd Miar i Polski Rejestr Statków.

Celem strategicznym Głównego Instytutu Górnictwa jest uzyskanie trwalej pozycji jednostki badawczej w Europejskim Obszarze Badawczym w zakresie geoinżynierii - nauki zajmującej się zjawiskami i procesami związanymi 2 ziemią.

GIG prowadzi szereg wspólnych prac badawczych i realzuje projekty w ramach V Programu Ramowego Unii Europejskiej. Programu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali i wielu innych. Warto podkreślić tu przynależność GIG do największej europejskiej sieci EN ERO zrzeszającej wiodące instytuty ekologiczne.

Twórcze 60 lat

W 2005 roku Główny Instytut Górnictwa obchodź! podwójny jubileusz. Pierwszy związany z 60-łeciem jego powstaniem w dniu 16 kwietnia 1945 roku oraz drugi, jakim jest 80-lecie istnienia Kopalni Doświadczalnej .Bariera" w Mikołowie.

Główny Instytut Górnictwa - początkowo noszący nazwę Instytut Naukowo-Badawczy Przemysłu Węglowego - powstał z pełnej potrzeby utworzenia podstawowego zaplecza badawczo--rozwojowego dla odradzającego się po zniszczeniach II wojny światowe; polskiego przemysłu wydobywczego surowców mineralnych, a w szczególności górnictwa węgla kamiennego. To w tym Instytucie - w trudnych latach powojennych - powstały, przy współpracy z wyższymi uczelniami, podstawy paskiego bezpieczeństwa pracy w górnictwie, technologie eksploatacji i przeróbki mechanicznej węgla, zasady ochrony terenów górniczych, unikatowe urządzenia i aparatury pomiarowe i różnego rodzaju rozwiązania techniczne zastosowane w górnictwie.

Jubileuszowe daty wyraźnie pokazują. że historia Głównego Instytutu Górnictwa to praca kilku pokoleń jego pracowników, którzy często oddali tej instytucji swoje na,lepsze, twórcze lata życia.

Inicjatywa powołania Inslytutu wiązana jest przede wszystkim z nazwi-s<iem późniejszego Profesora Bolesława Krupińskiego, ale należy podkreślić, że z Instytutem już w początkowym okresie jego istnienia związała swoje losy ówczesna elita polskiej kadry naukowej i inżynierskiej w obszarze szeroko pojętego górnictwa. Tacy nauKowcy, jak Marcin Borecki, Michał Chorąży. Wacław Cybulski. Bolesław Krupiński. Jan Kuhl. Tadeusz Laskowski, Oktawian Popowicz. Błażej Roga pomimo upływu wielu lat. są znani i wymieniani jako Ci ludzie, którzy tworzyli podwaliny polskiej, szeroko znanej w świecte. szkoły górniczej. Z Instytutem od początku jego powstania współpracowało na forum Rady Naukowej i w innych formach, także wielu znakomitych polskich uczonych, jak chociażby Witold Budiyk, Karol Bohdanowicz. Walery Goetel, Jerzy Litwini-szyn. Antoni Satustowicz. Stanisław Knothe. Wojciech Swięłoslawski. Feliks Zalewski i wiele innych

Analizując minione 60 łat. można stwierdzić, ze swoją wiodącą pozycję w górnictwie światowym Instytut osiągnął przede wszystkiej dzięki swoje; znakomitej kadrze profesorskiej, doktorskiej i inżynierskiej. Po wymienionych zatozycielach Instytutu przyszh bowiem ich następcy, także znakomici uczeni i praktycy, kontynuujący dobre tradycje funkcjonujących w GIG specjalistycznych szkól naukowych.

Minione dziesięciolecia to zmieniająca się polska gospodarka, przemysł wydobywczy, a w tym górnictwo węgla kamiennego. Za tymi zmianami musiała nie tytko podążać nauka górnicza. aJe musiała je wyprzedzać. Szczególnie wyraźnie widać to w histom Instytutu. gdzie zmieniały się priorytety badawcze. struktura organizacyjna, źródła finansowania badań i wiele różnych uwarunkowań. Dynamika tych zmian, po 1989 roku. uJegła znacznemu przyspieszeniu, co znalazło swój wyraz w głębokiej restrukturyzacji Instytutu w latach 90. minionego stulecia. Zrezygnowano z niektórych kierunków badawczych, koncentrując s.ę na podstawowych potrzebach górnictwa, przemysłu i regionu Większy nacisk położono na wzrost potencjału naukowego i intelektualnego Instytutu, unowocześniono bazę aparaturową, dostosowano poziom zatrudnienia do istniejących potrzeb Działania te - kontynuowane w latach obecnego dziesięciolecia -prowadzą konsekwentnie do powstania nowego Gtównego Instytutu Górnictwa - europejskiego instytutu XXI wieku.

Kolumnę przygotował: JACEK SROKOWSKI