9003499643

jest rozproszony, rozczłonkowany, rozbity, co wzmacnia poczucie jego zagubienia. Stąd francuski filozof mówi o „diasporze”, jako sytuacji wyjściowej człowieka, który musi odzyskać siebie samego, „przezwyciężyć swoje zagubienie i wyjść poza pokawałkowany i rozproszony sposób istnienia”²¹⁹.

3. Przekroczenie iluzii iako zadanie hermeneutyczne

Filozofia hermeneutyczna diagnozuje wyjściową sytuację człowieka, ale także proponuje drogę wyjścia z tej sytuacji poprzez szeroko ujęte doświadczenie hermeneutyczne. Chciałbym zająć się w tym miejscu kwestią tegoż doświadczenia, przedstawianego wyżej jako fuzja horyzontów bądź jako dialog z „Ty” tradycji, tym razem od strony języka, od strony tego, co Gadamer nazywa historią pojęć (Begriffsgeschichte). Nie ulega wątpliwości, że filozofia jako historia pojęć wiąże się bezpośrednio z przesądami i z zadaniem ich ujawniania i zrozumienia. Powodem popadnięcia w iluzję świadomości jest z jednej strony milczące korzystanie z przesądów, z drugiej, skostnienie języka spowodowane zamknięciem drogi pomiędzy bytem, słowem i pojęciem²²⁰. W tym też zawiera się, wspomniane już, zapomnienie i przemilczenie związków znaczeniowych słów i pojęć. Terapia Gadamera polega więc na prześledzeniu tego, jak kształtowały się owe związki i w jaki sposób uległy deformacji lub dezinterpretacji, choćby przez nadanie im znaczenia abstrakcyjnego, całkowicie oderwanego od życia i rzeczy. Aby więc stawiać właściwe pytania w filozofii, należy najpierw prześledzić to, jak kształtowały się sensy pojęć w dotychczasowej tradycji filozoficznej. Filozofia, jak twierdzi niemiecki filozof, porusza się w obrębie danej pojęciowości i to ona właśnie określa sposób, w jaki stawia się pytanie. Chodziłoby zatem o odkrycie historyczno-pojęciowego tła oraz implikacji ontolo-gicznych poszczególnych pojęć, takich jak np. pojęcie „podmiotu”, „doświadczenia”, czy pojęcie „materii”²²². Dodajmy, że historia pojęć, którą powinna zająć się hermeneutyka,

J.- F. Lyotard: Kondycja ponowoczesna. Tłum. M. Kowalska i J. Migasiński. Warszawa 1997, s. 59.

²⁹ W. Lorenc: Hermneneutyczne koncepcje człowieka. W kręgu inspiracji Heideggerowskich.

Warszawa 2003, s. 271.

220

Gadamer przyjmuje tu za Heideggerem tezę o przerwaniu łączności między współczesnym

myśleniem i językiem a myślą presokratyków. Por. A. Pawliszyn: Skryte podstawy..., s. 44.

221

H - G. Gadamer: Rozum, słowo..., s. 97.

²²² Ibidem, s. 101

80