12 Elżbieta Czarny, Jerzy Menkes
zatem od momentu zakończenia Rundy Urugwajskiej GATT. Ostatni rok badania, a po części także rok przedostatni, przypadają na obecny kryzys gospodarczy, co pozwala pokazać jego wpływ na gospodarki badanych ugrupowań.
Posiłkując się swoiście pojmowanym antropomorfizmem można stwierdzić, że jeśli współpraca albo walka jest w przypadku państw (rozumianych jako polityczne organizacje społeczeństwa) wytworem natury, to formy, jakie przybiera instytucjonalizacja współpracy są zwykle dziełem kultur}'.
Podejmując decyzje o współpracy państwa odrzucają wybór alternatywny, jakim jest izolacja. Podstawą wyboru jest rachunek kosztów i korzyści będących jego następstwem. W przypadku wyboru izolacji korzyści ze współpracy są małe, zaś poziom ryzyka związanego z otwarciem na potencjalnego partnera wysoki. Akceptacja partnerstwa albo sojuszu odzwierciedla oczekiwanie względnie dużych korzyści. W działaniach średnio- i długookresowych państwa unikają zazwyczaj zachowań ryzykownych. Dlatego dążą raczej do minimalizacji zagrożeń niż do maksymalizacji korzyści. Taki stan determinuje zależność wyboru między izolacją a otwarciem od m.in. jedno- lub wielokulturowości narodu (społeczeństwa państwowego), systemu wartości oraz ustroju społeczno-politycznego. Generalnie można przyjąć, że skłonne do współpracy są państwa-spole-czeństwa indywidualistyczne, liberalne, demokratyczne oraz mające gospodarki otwarte i rynkowe.
Wybór sposobów organizowania społeczności w układzie zarówno wewnątrzpaństwowym, jak i międzypaństwowym zawiera się między dwoma skrajnymi modelami: podporządkowania (model imperialny) lub współdziałania (model koordynacyjny). Wybór określony jest przez układ sił w społeczności. Nierównowaga sprzyja decyzji o zastosowaniu metody imperialnej, natomiast względny parytet sprzyja współdziałaniu albo wręcz je wymusza. O wyborze współdecydują również wzorce kulturowe, do których bez wątpienia należy skłonność państw do powtarzania w stosunkach zewnętrznych preferencji oraz doświadczeń pochodnych stosunkom wewnętrznym.
Współcześnie panujący w Azji porządek międzynarodowy jest wyznaczony elementami: kontynuacji porządku dwubiegunowego i postzimnowojennego, istnienia hipermocarstw a1, jakim są Stany Zjednoczone, oraz przyszłości (neoin-
Hipermocarstwem jest „a country tliat is dominant or predominant in all categories ... this do-mination of attitudes. concepts. language and modes of life" - tych słów użył po raz pierwszy minister spraw zagranicznych Francji Hubert Vedrine przemawiając przed Association France--Ameriąues w lutym 1999 roku (cyt. za „The New York Times” 1999, No. 5). Istotą statusu hipermocarstwa jest pełny zakres obszam dominacji, co różni ten status od supermocarstw o-wości ZSRR i USA, którą w okresie zimnej wojny opisywał wyłącznie ich potencjał militarny.