Mieczysław Malec
Strategiczny Przegląd
Bezpieczeństwa Narodowego,
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego,
Strategiczny Przegląd Obronny
 ich zakres i cele
Wraz z uruchomieniem Strategicznego Przeglądu Bezpieczeństwa Narodowego
(SPBN) pojawił się szereg pytań i wątpliwości co do jego relacji
ze Strategicznym Przeglądem Obronnym (SPO) prowadzonym przez MON,
a nawet ze Strategią Bezpieczeństwa Narodowego (SBN), którą często myli się
z SPBN. Najlepszym sposobem ukazania powyższych relacji jest przedstawienie
ich celu, istoty i zakresu. W tym względzie SPBN odnosi się do kompleksowego
postrzegania bezpieczeństwa (narodowego/państwa), a SPO jedynie do jednego
obszaru bezpieczeństwa, jakim jest obronność. Natomiast SBN jest dokumentem,
a zarazem sposobem realizacji polityki w określonym obszarze,
których merytoryczną podstawę winny stanowić wyniki przeglądu.
W ostatnich latach obserwujemy wy- grudnia 2010 r. Strategicznym Prze-
raz
ną tendencję do prowadzenia przez glądem Bezpieczeństwa Narodowego
różne państwa strategicznych przeglą- (SPBN) istnieje uzasadniona potrzeba
dów bezpieczeństwa, jako narzędzi we- usystematyzowania kilku kluczowych
ryfikacji polityki bezpieczeństwa i okre- kwestii związanych z tym tematem.
ślania przyszłych kierunków rozwoju Jest to szczególnie istotne w kontekście
w tym zakresie. O ile rozwiązania doty- podnoszonych przez niektórych przed-
czące organizacji i metodologii prowa- stawicieli świata polityki i mediów py-
dzenia tych przeglądów są różne, o tyle tań oraz wątpliwości co do relacji mię-
istota i cel przeglądów są niezmienne dzy SPBN a Strategicznym Przeglądem
i sprowadzają się do wytyczenia kie- Obronnym (SPO), jak również między
runków zmian, a w konsekwencji do SPBN a Strategią Bezpieczeństwa Na-
aktualizacji strategii bezpieczeństwa rodowego (SBN). Z tego względu warto
narodowego. przybliżyć nie tylko istotę, cel i zakres
SPBN, ale również jego relacje z SPO
W związku z zainicjowanym przez i SBN. Przydatne jest także zaprezen-
Prezydenta RP w ostatnich dniach towanie doświadczeń innych państw
I  2011 / 17 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE 115
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
zachodnich w tworzeniu podobnych do- bezpieczeństwa państwa2, obejmujący
kumentów strategicznych. wszystkie jego sektory i podmioty. Dia-
gnoza pozwala w konsekwencji ocenić,
jakim potencjałem dysponujemy w tym
STRATEGICZNY PRZEGL
D
zakresie i jakie są uwarunkowania
BEZPIECZEC
STWA NARODOWEGO
funkcjonowania systemu bezpieczeń-
Strategiczny Przegląd Bezpieczeń- stwa narodowego/ bezpieczeństwa pań-
stwa Narodowego jest procesem anali- stwa.
tycznym, mającym na celu wypracowa-
nie merytorycznych podstaw do podej- Funkcja prognostyczna polega na
mowania decyzji politycznych a w kon- sporządzeniu prognozy czy też projek-
sekwencji określonych działań w zakre- cji środowiska bezpieczeństwa w okre-
sie bezpieczeństwa narodowego. SPBN ślonej perspektywie czasowej, zwykle
jest także  instrumentem służącym we- ok. 20 lat. Obejmuje wskazanie szans
ryfikacji ustaleń zawartych w strategii i zagrożeń, które mogą się pojawić we
oraz wypracowaniu propozycji aktuali- wszystkich badanych obszarach bez-
zacji zasadniczych jej treści1. Ponadto pieczeństwa. W konsekwencji prognoza
wyniki kompleksowej analizy środowi- rozwoju wydarzeń w różnych obszarach
ska bezpieczeństwa przeprowadzonej bezpieczeństwa pozwala na określenie
w ramach SPBN mogą stanowić mery- stanu docelowego, czyli do czego należy
toryczną podstawę do weryfikacji także dążyć w tych obszarach.
wielu innych dokumentów o znaczeniu
strategicznym, opracowywanych przez Funkcja rekomendacyjna jest
różne instytucje państwowe. W tym w pewnym sensie wynikiem konfron-
względzie cel SPBN osiągany jest w wy- tacji (zestawienia) rezultatów analiz
niku realizacji trzech zasadniczych uzyskanych w ramach obu poprzednich
funkcji, jakie winien spełniać przegląd: funkcji i sprowadza się do zapropono-
diagnostycznej, prognostycznej oraz re- wania zmian, koniecznych z punktu wi-
komendacyjnej. dzenia potrzeb i zakładanego celu, tzn.
realizacji interesów narodowych i celów
Funkcja diagnostyczna polega strategicznych.
na ocenie aktualnego stanu obszaru
(obiektu) będącego przedmiotem prze- Istnieją, co prawda, odmienne opi-
glądu, ze szczególnym uwzględnieniem nie co do kolejności prowadzenia dwóch
jego słabych i mocnych stron. W tym pierwszych faz, tzn. diagnozy i progno-
przypadku ocenianym obiektem jest za- zy, jednak wydaje się, że z punktu widze-
równo środowisko bezpieczeństwa, jak nia wyników nie jest to aż tak istotne,
i system bezpieczeństwa narodowego/ jako że jedna dotyczy stanu bieżącego
1
J. Pawłowski, Raport Instytutu Bezpieczeństwa Krajowego WSZP, Strategiczny Przegląd Bez-
pieczeństwa Narodowego: Rola, Struktura, Procedury, Warszawa 2009.
2
Zwykle przyjmuje się, że bezpieczeństwo narodowe ma szersze znaczenie niż bezpieczeństwo pań-
stwa, choć definicja państwa jest znacznie szersza niż narodu i to naród wymieniany jest jako integralna
część (jeden z trzech elementów) państwa, obok terytorium oraz systemu trójwładzy: ustawodawczej,
wykonawczej i sądowniczej.
116 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE I  2011 / 17
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
a druga oceny przyszłych uwarunko- szłości uwarunkowania, a następnie
wań. Teoretycznie można je prowadzić ocenimy czym w danym zakresie dyspo-
nawet jednocześnie, co pewnie skróciło- nujemy i jakie mamy ograniczenia, czy
by czas trwania całego przeglądu (tyle też zrobimy to w odwrotnej kolejności.
że wymagałoby to zaangażowania więk- (Rys. 1 i 1a). Ważne jest to, że w kolej-
szej liczby ekspertów w tej samej dzie- nym etapie, tak czy inaczej, zestawienie
dzinie do ich przeprowadzenia). Ponad- wyników analizy uzyskanych z obu po-
to nie ma znaczenia (w kontekście całe- przednich faz w konsekwencji pozwoli
go projektu) czy na wstępie określimy określić zakres koniecznych zmian oraz
dokąd zmierzamy i jakie będą w przy- propozycje dalszego działania.
Rys. 1. Etapy i fazy SPBN  Wariant równoległej diagnozy i prognozy
ZESPÓA
I (Z1)
Faza
diagnostyczna
ZESPÓA
II (Z2)
ZESPÓA
III (Z3)
Faza
prognostyczna
ZESPÓA
IV (Z4)
EP EW EK
y
ródło: Opracowanie własne.
Rys. 1a. Etapy i fazy SPBN  Wariant kolejnej diagnozy i prognozy
ZESPÓA
I (Z1)
ZESPÓA
II (Z2)
ZESPÓA
III (Z3)
ZESPÓA
IV (Z4)
EP EW EK
y
ródło: Opracowanie własne.
LEGENDA:
EP  etap przygotowawczy
EW  etap wykonawczy
EK  etap końcowy
Z1  Interesy Narodowe i Cele Strategiczne
Z2  Ocena Środowiska Bezpieczeństwa
Z3  Koncepcja Działań Strategicznych/Strategia Operacyjna
Z4  System Bezpieczeństwa Narodowego/Strategia Preparacyjna
I  2011 / 17 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE 117
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
Faza
Etap
Etap
i Bia
ł
ej Ksi
ę
gi
rekomendacyjna
sporz
ą
dzania Raportu
planistyczno-organizacyjny
Faza
Faza
Faza
Etap
Etap
i Bia
ł
ej Ksi
ę
gi
diagnostyczna
prognostyczna
rekomendacyjna
sporz
ą
dzania Raportu
planistyczno-organizacyjny
Prekursorski charakter SPBN pole- również do podmiotów odpowiedzial-
ga na przyjęciu szerokiego zakresu ana- nych za te obszary.
lizy, obejmującego wszystkie dziedziny
i sektory bezpieczeństwa narodowego To właśnie przedmiot i zakres Prze-
(Rys. 2). Jak wynika z rysunku 2, podej- glądu są głównymi wyróżnikami SPBN
ście ma charakter zintegrowany nie tyl- w stosunku do innych przeglądów stra-
ko w odniesieniu do dziedzin i sektorów tegicznych, a zarazem to właśnie po-
bezpieczeństwa czy też głównych ogniw trzeba komplementarnego spojrzenia
i podmiotów w danym obszarze bezpie- na bezpieczeństwo stanęła u podstaw
czeństwa, ale w sposób pośredni odnosi jego przeprowadzenia. We współcze-
się także do działów administracji rzą- snym świecie, gdzie akcent w dziedzi-
dowej. nie bezpieczeństwa kładzie się na dzie-
dziny inne niż miało to miejsce jeszcze
Ponadto podejście to wyodrębnia re- kilka dekad wstecz, szczególnego zna-
lacje zachodzące między dziedzinami/ czenia nabiera właśnie kompleksowe
sektorami bezpieczeństwa oraz między spojrzenie na bezpieczeństwo i zbada-
podmiotami bezpieczeństwa w układzie nie tych dziedzin, które dotychczas były
transsektorowym i transpodmiotowym. traktowane jako znacznie mniej istotne
niż np. bezpieczeństwo militarne. Nie
Tak szeroki zakres z jednej strony oznacza to bynajmniej, że dzisiaj nie
stanowi wartość dodatkową wynika- są one ważne. Jednak doświadczenia
jącą z całościowego podejścia do bez- ostatnich lat pokazują, że takie aspekty
pieczeństwa, co daje możliwość kom- bezpieczeństwa narodowego jak choć-
pleksowego spojrzenia na całokształt by ekonomiczne, ekologiczne, energe-
bezpieczeństwa, w tym wszystkie jego tyczne, społeczne, demograficzne czy
dziedziny. Z drugiej strony, niesie on technologiczne nie są dzisiaj mniej
za sobą ogromne wyzwanie związane ważne niż militarne. Przeciwnie, w sy-
ze złożonością Przeglądu i koniecz- tuacji niewielkiego prawdopodobień-
nością ustalenia klarownych relacji stwa wystąpienia zagrożeń militarnych
między poszczególnymi dziedzinami (lub braku tych zagrożeń) dla Polski,
i podmiotami bezpieczeństwa narodo- a zarazem w sytuacji znaczących po-
wego oraz potrzebą ich harmonizacji. trzeb związanych z właściwym funkcjo-
Zintegrowane podejście do bezpieczeń- nowaniem innych dziedzin i sektorów
stwa wymaga bowiem nie tylko precy- szeroko rozumianego bezpieczeństwa,
zyjnego zdefiniowania i wyodrębnienia w tym gospodarki, ekologii, energety-
w sposób racjonalny poszczególnych ki, sektora finansów publicznych czy
dziedzin i sektorów bezpieczeństwa, innych, potrzeby te mogą odgrywać
ale przede wszystkim określenia zadań nawet ważniejszą rolę w kontekście za-
i podmiotów odpowiedzialnych za reali- pewnienia sprawnego funkcjonowania
zację tych zadań w tych obszarach, a w i rozwoju państwa na arenie międzyna-
konsekwencji odpowiedzialności za re- rodowej.
alizację tych zadań. Tak więc, zintegro-
wane podejście odnosi się nie tylko do Strategiczny Przegląd Bezpieczeń-
dziedzin i sektorów bezpieczeństwa, ale stwa Narodowego prowadzony jest
118 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE I  2011 / 17
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
Rys. 2. Tabela korelacji problematyki SPBN
DZIEDZINY BEZPIECZEC
STWA NARODOWEGO
Obronność Ochrona państwa (ludności, instytucji, zasobów, Bezpieczeństwo
(obrona narodowa) infrastruktury) ekonomiczno-kulturowe
Sektory bezpieczeństwa narodowego
Bezpie-
Dyplo- Wojsko- Wy- Kontrwy- Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo Bezpieczeństwo
Ratownictwo czeństwo
ZESPOA
Y macja wość wiad wiad publiczne społeczne gospodarcze
kulturowe
Transektorowe (transpodmiotowe) obszary bezpieczeństwa (np. bezpieczeństwo informacyjne, w tym cyberbezpieczeństwo)
Podmioty bezpieczeństwa narodowego (główne ogniwa w danym sektorze)
Prezydent RP, Rada MSWiA (Policja, MSWiA (PSP, MPiPS, MZ, MG, MF, MRiRW,
MKiDN,
Ministrów, ministrowie, AW, ABW, SG, BOR), MS OC), MŚ, OSP, stowarzyszenia MRR, MI, MSP,
MSZ MON MNiSzW,
wojewodowie, organy SWW, SKW (SW), CBA, Proku- Służby Ratow- i organizacje podmioty pry-
MEN, KRRiT
samorządowe ratura nicze społeczne watne
Określenie interesów narodowych i celów strategicznych Polski jako podmiotu bezpieczeństwa na podstawie analizy historycznego kształtowania się tożsamości narodo-
I ZESPÓA

wej oraz diagnozy obecnego stanu potencjału bezpieczeństwa, z uwzględnieniem potencjałów (składu, struktury, siły itp.) wszystkich podmiotów zintegrowanego systemu
Interesów Narodo-
bezpieczeństwa narodowego Polski w ich układzie sektorowym. W pierwszym etapie: weryfikacja  na podstawie wniosków z analizy historycznej i diagnozy potencjału
wych i Celów Strate-
obecnych interesów narodowych i celów strategicznych ujętych w obowiązującej Strategii Bezpieczeństwa Narodowego; w drugim etapie  na podstawie sprzężenia
gicznych
zwrotnego z rezultatami pracy II Zespołu (prognozowane scenariusze przyszłego kształtowania się warunków bezpieczeństwa Polski)  skorygowanie zestawu interesów
i celów z uwzględnieniem perspektywy 20 lat.
II ZESPÓA
Ocena i prognoza kształtowania się zewnętrznych i wewnętrznych, militarnych i niemilitarnych warunków (środowiska) bezpieczeństwa Polski w perspektywie
Oceny Środowiska 20 lat, w kontekście interesów narodowych i celów strategicznych z uwzględnieniem kształtowania się warunków działania we wszystkich sektorach (a w nich
Bezpieczeństwa wszystkich podmiotów) zintegrowanego bezpieczeństwa narodowego.
III ZESPÓA
Projektowanie opcji operacyjnej strategii bezpieczeństwa narodowego (koncepcji działań strategicznych państwa, czyli sposobów działania państwa w sferze bez-
Koncepcji Działań pieczeństwa w stosunku do innych podmiotów)  stosownie do interesów i celów strategicznych oraz prognostycznych scenariuszy kształtowania się warunków
Strategicznych bezpieczeństwa  z uwzględnieniem zadań strategicznych we wszystkich sektorach (i dla wszystkich podmiotów) zintegrowanego bezpieczeństwa narodowego.
Ostateczne sformułowanie możliwych i pożądanych opcji  po uwzględnieniu wniosków ze sprzężenia zwrotnego między Zespołem I i II.
IV ZESPÓA

Projektowanie opcji preparacyjnej strategii bezpieczeństwa narodowego (przygotowania, w tym utrzymywania i transformacji, systemu bezpieczeństwa naro-
Systemu Bezpieczeń-
dowego)  stosownie do opcji strategii operacyjnej i wymagań operacyjnych sformułowanych przez III Zespół  z uwzględnieniem sektorowej (i podmiotowej)
stwa Narodowego
struktury systemu bezpieczeństwa narodowego. Ostateczne sformułowanie możliwych i pożądanych opcji  po uwzględnieniu wniosków ze sprzężenia zwrotnego
z pracami Zespołu III.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie Zarządzenia nr 29 Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego z 17 grudnia 2010 r. w sprawie przeprowadzenia Strategicznego Przeglądu
Bezpieczeństwa Narodowego, http://www.bbn.gov.pl/portal/pl/570/2608/Dokumenty.html
LEGENDA: Ż' kolejność pracy zespołów problemowych. ś' sprzężenia zwrotne między zespołami problemowymi.
I  20
11
/
1
7
NARODOWYM
KIEROWANIE
BEZP.
Ż'
Ż'
Ż'
BEZPIECZE
C

STWO NARODOWE
11
9
A
STW
C

TEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
STRA
-
CZNO
POLITY
w ramach czterech obszarów stano- Ponadto wyniki analizy dokonanej
wiących przedmiot pracy zespołów w ramach Przeglądu w sposób natu-
problemowych, stanowiących zarazem ralny powinny stanowić podstawę do
etapy realizacji poszczególnych obsza- aktualizacji Strategii Bezpieczeństwa
rów problemowych (Rys. 2). Etapy te Narodowego a w konsekwencji strategii
są wzajemnie powiązane i realizowa- sektorowych dotyczących określonych
ne na zasadzie sprzężeń zwrotnych, obszarów (sektorów) bezpieczeństwa
co zapewnia możliwość uwzględnienia czy też działów administracji rządo-
i weryfikacji wyników analiz innych ze- wej. W tym względzie nie ma większego
społów problemowych w celu uzyska- znaczenia fakt, że to rząd opracowuje
nia spójnego wyniku końcowego. strategię bezpieczeństwa narodowego,
a Prezydent RP inicjuje Przegląd.
Dokumentem wynikowym SPBN,
zawierającym wyniki analizy wraz z re- Prezydent wyszedł z inicjatywą
komendacjami, będzie Raport SPBN, przeprowadzenia Strategicznego Prze-
który oprócz wyników wspomnianych glądu Bezpieczeństwa Narodowego,
analiz winien zawierać kilka wariantów który ma służyć wszystkim instytucjom
proponowanych rozwiązań ze wskaza- państwowym zajmującym się sprawami
niem (rekomendacją) jednego warian- bezpieczeństwa, w tym także samemu
tu. W tym względzie istnieją rozbieżne Prezydentowi i administracji rządowej.
stanowiska czy powinien być reko- Dlatego bardzo ważne jest zaangażo-
mendowany wariant optymalny, który wanie w ten proces jak najszerszego
w największym stopniu godzi potrzeby grona ekspertów z różnych środowisk
z posiadanymi zasobami i możliwościa- oraz wszystkich instytucji i organizacji
mi, wariant najbardziej prawdopodobny zajmujących się sprawami bezpieczeń-
czy też wariant stanowiący odpowiedz
stwa: rządowych, samorządowych oraz
na najbardziej niebezpieczny scena- pozarządowych, jak również ośrodków
riusz rozwoju wydarzeń. akademickich i naukowych. W tym
względzie szef Biura Bezpieczeństwa
Raport powinien stanowić istotną Narodowego, który realizuje Przegląd
pomoc dla decydentów politycznych w imieniu Prezydenta RP, przyjął poli-
a zarazem podstawę do podejmowania tykę otwartych drzwi wobec wszystkich
decyzji dotyczących bezpieczeństwa wspomnianych środowisk, także dla
państwa i realizacji zadań w tym zakre- dziennikarzy, dyplomatów, jak również
sie przez różne podmioty odpowiedzial- dla tzw. zwykłych obywateli poprzez
ne za bezpieczeństwo, bez względu na udział w debacie na internetowym fo-
ich szczebel i usytuowanie. Dlatego też rum dyskusyjnym.
wydaje się, że wybór wariantu najbar-
dziej prawdopodobnego ma zasadnicze
DOŚWIADCZENIA INNYCH PAC
STW
znaczenie nie tylko z ekonomicznego,
ale także politycznego punktu widzenia Doświadczenia państw, takich jak
związanego z koniecznością zapewnie- Francja czy Wielka Brytania, które już
nia bezpieczeństwa państwa. przeprowadziły, bądz
zainicjowały ta-
120 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE I  2011 / 17
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
kie przeglądy, wykazały ich dużą przy- 2. Międzynarodowy system bezpie-
datność w kontekście szeroko rozumia- czeństwa;
nego bezpieczeństwa narodowego, choć 3. Cele polityki bezpieczeństwa mię-
nie miały one w pełni charakteru kom- dzynarodowego;
pleksowego i zintegrowanego3.4 4. Polityka badań i przemysłu obron-
nego;
We Francji SPBN był zrealizowany 5. Obrona, bezpieczeństwo i społeczeń-
w ciągu 8 miesięcy przez 35-osobowy ze- stwo;
spół złożony z przedstawicieli struktur 6. Organizacja władzy państwowej;
rządowych i instytucji pozarządowych. 7. Polityka zarządzania zasobami oso-
Prace prowadzono w siedmiu grupach bowymi.
roboczych:
1. Prognoza środowiska bezpieczeń- Wyniki SPBN przedstawiono w Białej
stwa w wymiarze międzynarodo- Księdze w układzie 4 części, zawierają-
wym; cych w sumie 18 rozdziałów (Rys. 3).
Rys 3. Układ Białej Księgi Bezpieczeństwa Narodowego Francji
1. Światowy kontekst strategii bezpieczeństwa narodowego.
1. Strategiczna ocena rozwoju środowiska bezpieczeństwa międzynarodowego w kontekście
globalizacji.
2. Konsekwencje dla Francji i Europy.
3. Strategia bezpieczeństwa narodowego.
2. Europejskie i międzynarodowe ambicje Francji.
4. Ambicje Francji wobec Europy.
5. Odnowienie partnerstwa transatlantyckiego.
6. Bezpieczeństwo kolektywne w XXI wieku.
3. Nowa strategia działania.
7. Przyszłe operacje.
8. Wiedza i przewidywania.
9. Zapobieganie.
10. Odstraszanie.
11. Ochrona.
12. Działania interwencyjne.
13. Struktura sił zbrojnych.
4. Kierunki zmian.
14. Profesjonalne siły zbrojne w służbie narodu.
15. Reorganizacja rządu.
16. Przemysł i badania.
17. Finansowanie strategii.
18. Ożywienie państwa.4
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie The French White Paper on Defence and National Security, Library of
Congress Control Number: 2008932118, December 2008.
3
Ze struktury obu przeglądów wynika, że dotyczyły one raczej roli i miejsca sił zbrojnych w systemie
bezpieczeństwa tych państw, niż kompleksowego ujęcia bezpieczeństwa.
4
The French White Paper on Defence and National Security, Library of Congress Control Number:
2008932118, December 2008, http://www.cfr.org/france/french-white-paper-defence-national-security/p16615
I  2011 / 17 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE 121
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
Druga część Białej Księgi zawiera gy). Oba dokumenty  Strategia Bezpie-
opracowania eksperckie, wystąpienia czeństwa Narodowego ( Silna Wielka
i wyniki konsultacji z politykami, eksper- Brytania w dobie niepewności 5) oraz
tami, dziennikarzami, przedstawicielami Raport Strategicznego Przeglądu Obrony
administracji, społeczeństwa i świata i Bezpieczeństwa ( Budując bezpieczeń-
nauki, szefami przedsiębiorstw o zna- stwo Wielkiej Brytanii w dobie niepew-
czeniu strategicznym oraz generałami. ności: Strategiczny Przegląd Obronny
Ich uczestnikami byli reprezentanci 14 i Bezpieczeństwa 6) zostały opubliko-
państw z 5 kontynentów, wśród nich wane przez rząd brytyjski odpowiednio
przedstawiciele UE i NATO, w tym Polski. w dn. 18 i 19 paz
dziernika 2010 r.
Z kolei w Wielkiej Brytanii po wybo- Przegląd obejmował 8 obszarów pro-
rach parlamentarnych w maju 2010 r. blemowych7:
podjęto decyzję o przeprowadzeniu 1. Terroryzm.
Strategicznego Przeglądu Obrony i Bez- 2. Niestabilność i konflikty poza grani-
pieczeństwa (SDSR  Strategic Defen- cami kraju.
ce and Security Review), rozszerzając 3. Bezpieczeństwo cybernetyczne.
tym samym ideę uzgodnionego jeszcze 4. Klęski żywiołowe i katastrofy.
przed wyborami Strategicznego Przeglą- 5. Bezpieczeństwo energetyczne.
du Obronnego (SDR  Strategic Defence 6. Przestępczość zorganizowana.
Review). Objęcie przeglądem kwestii 7. Bezpieczeństwo granic państwo-
szeroko rozumianego bezpieczeństwa wych.
przez analityków ma na celu nie tylko 8. Kontrola zbrojeń i przeciwdziałanie
analizę strategiczną dla potrzeb intere- rozprzestrzenianiu broni masowego
sów Wielkiej Brytanii i miejsca sił zbroj- rażenia.
nych w systemie bezpieczeństwa Wiel-
kiej Brytanii, ale również poszukiwania Wyniki przeglądu przedstawiono
przez rząd możliwości racjonalizacji wy- w Raporcie w następującym układzie8:9
datków budżetowych, w tym ogranicze- I. Zadania w zakresie bezpieczeń-
nia środków finansowych na obronność. stwa narodowego oraz wytyczne do
planowania.
Pierwszym etapem realizacji cało- II. Obrona.
ściowego, międzyresortowego podejścia III. Odstraszanie.
do bezpieczeństwa były jednak prace nad IV. Szeroki kontekst bezpieczeństwa.
nową Strategią Bezpieczeństwa Narodo- V. Sojusze i koalicje.
wego (NSS  National Security Strate- VI. Reforma strukturalna i jej wdrożenie.
5
A Strong Britain in an Age of Uncertainty: National Security Strategy, NSS, http://www.direct.
gov.uk/prod_consum_dg/groups/dg_digitalassets/@dg/@en/documents/digitalasset/dg_191639.pdf?CID
=PDF&PLA=furl&CRE=nationalsecuritystrategy
6
Securing Britain in an Age of Uncertainty: The Strategic Defence and Security Review,
http://www.direct.gov.uk/prod_consum_dg/groups/dg_digitalassets/@dg/@en/documents/digitalasset/
dg_191634.pdf?CID=PDF&PLA=furl&CRE=sdsr
7
Ibidem.
8
Ibidem.
122 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE I  2011 / 17
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
Rys. 4. Relacje między Strategią Bezpieczeństwa Narodowego a Strategicznym Przeglądem
Obrony i Bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii9
KONTEKST
OTOCZENIE, W KTÓRYM
STRATEGIA
STRATEGICZNY
FUNKCJONUJEMY
BEZPIECZEC
STWA
NARODOWEGO
(NSS)
JAKIE CELE
CELE
CHCEMY OSI
GN
Ć
SPOSOBY
JAK CHCEMY
OSI
GNI
CIA
OSI
GN
Ć CELE
CELU
STRATEGICZNY
PRZEGL
D OBRONY
I BEZPIECZEC
STWA
(SDSR)
JAKIE ZASOBY
WYKORZYSTAMY
ŚRODKI / ZASOBY
W OSI
GANIU CELÓW
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://download.cabinetoffice.gov.uk/nss/nss-factsheet1.pdf
O ile w większości państw strategicz- pieczeństwa Narodowego (QNSR  Qu-
ny przegląd, poza wypracowaniem me- adrennial National Security Review).
rytorycznych podstaw do podejmowania Jednak do dzisiaj nie został on wdrożony
decyzji politycznych, służy do weryfikacji/ w życie. Mimo to, w 2009 r. rozpoczęte
uaktualnienia strategii, o tyle w przypad- zostały dwa nowe przeglądy: jeden do-
ku Wielkiej Brytanii jest on traktowany tyczący roli i misji administracji (QRMR
jako dokument stanowiący dopełnienie  Quadrennial Roles and Missions Re-
strategii bezpieczeństwa narodowego view) oraz bezpieczeństwa krajowego
w kontekście sposobów i środków nie- (QHSR  Quadrennial Homeland Se-
zbędnych do zapewnienia realizacji ce- curity Review)10. Podsekretarz Obrony
lów określonych w strategii (Rys. 4). USA ds. politycznych Michele Flournoy
na posiedzeniu Rady Północnoatlantyc-
Także w Stanach Zjednoczonych kiej (NAC  North Atlantic Council)
w 2007 r. na forum Izby Reprezentantów poinformowała m.in., że po raz pierwszy
przedstawiona została idea przeprowa- szczegółowymi analizami objęto także
dzenia Strategicznego Przeglądu Bez- takie obszary jak: wpływ zmian klima-
9
Opracowanie własne na podstawie http://www.cabinetoffice.gov.uk/intelligence-security-resilience/
national-security/strategic-defence-security-review.aspx
10
K. Sikorski, Integrowanie polityki bezpieczeństwa narodowego - doświadczenia amerykań-
skie. Magazyn Myśli Strategicznej ALERT, nr 4/2009, s. 9.
I  2011 / 17 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE 123
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
Ż'
Ż'
Ż'
tycznych na bezpieczeństwo, problema- nia planów i programów obronnych,
tykę bezpieczeństwa energetycznego szczególnie w aspekcie długofalowym.
czy obrony cybernetycznej11.
O ile w różnych państwach przyjęte
Warto podkreślić, że w praktyce in- rozwiązania co do zakresu, horyzon-
nych państw prowadzących przeglądy tu czasowego, częstotliwości, a przede
przyjęła się zasada opracowywania wszystkim samej organizacji i prze-
w wyniku przeglądu Białej Księgi, któ- prowadzenia SPO są odmienne, o tyle
ra dodatkowo ma na celu propagowanie istnieje zasadnicza zgodność co do sa-
wiedzy o bezpieczeństwie oraz włącze- mej potrzeby prowadzenia przeglądów
nie społeczeństwa do debaty na tematy obronnych.
związane z bezpieczeństwem. W róż-
nych państwach Biała Księga ma róż- W zdecydowanej większości państw
ny układ i treść, jednak zwykle jest ona przeglądy obronne przeprowadzane są
przełożeniem Raportu na jawną szero- stosownie do potrzeb tzn. w przypadku
ko opublikowaną wersję, dającą ogólny zaistnienia znaczących wydarzeń, które
pogląd na sprawy bezpieczeństwa pań- wymagają zasadniczych zmian w syste-
stwa i kierunki polityki w tym zakresie. mie obronnym państwa. Jedynie w Sta-
nach Zjednoczonych i w NATO przegląd
obronny z założenia odbywa się cyklicz-
STRATEGICZNY PRZEGL
D OBRONNY
nie i jest on stałym elementem planowa-
Strategiczny Przegląd Obronny jest nia obronnego.
narzędziem12, stanowiącym podstawę
do podejmowania racjonalnych decyzji W Wielkiej Brytanii pierwszy Strate-
politycznych w ramach kreowania poli- giczny Przegląd Obronny (SDR  Stra-
tyki obronnej państwa a w konsekwencji tegic Defence Review) przeprowadzono
wytyczania kierunków zmian w sferze w 1998 r. i założono horyzont czasowy
obronnej13 państwa. Jednocześnie jest 15 lat. Jednak w wyniku ataku na World
on procesem, służącym z jednej stro- Trade Center w 2001 r., w 2002 r. brytyjski
ny do określania pożądanych kierun- przegląd został uzupełniony o nowy roz-
ków zmian i formułowania propozycji dział. W konsekwencji ponownie dokona-
określonych działań, a z drugiej strony no przeglądu planów i polityki obronnej
do oceny i weryfikacji dokonanych już Wielkiej Brytanii, by upewnić się, że po-
zmian. W konsekwencji daje on także siadane siły i zdolności są wystarczające
merytoryczne podstawy do uaktualnie- do przeciwstawienia się wyzwaniom, któ-
nia strategii obronnej oraz formułowa- re pojawiły się po 11 września 2001 r.14.
11
Wystąpienie na posiedzeniu NAC 17 lutego 2010 r.
12
Cezary Rutkowski traktuje przegląd strategiczny jako  narzędzie planowania strategicznego (zarzą-
dzania), stosowane w celu uzyskania celowej i uporządkowanej informacyjnej bazy dokonywania wyborów
(podejmowania decyzji głównie strategicznych) na każdym (dowolnym) etapie procesu planowania (zarzą-
dzania). C. Rutkowski, Przegląd strategiczny jako narzędzie polityki, Dom wydawniczy Elipsa, s. 23.
13
Z zakresu znaczeniowego tego członu wynika, że powinien on obejmować system obronny państwa.
14
Wybrane problemy kształtowania się i realizacji przeglądu obronnego w państwie, praca
zbiorowa, Warszawa 2006, s. 37.
124 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE I  2011 / 17
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
W przypadku USA przegląd odbywa ograniczony do wskazania kierunków
się co cztery lata i jest ściśle związany transformacji Sił Zbrojnych RP, tak aby
z kadencyjnością rządu. Rozwiązanie uzyskały one pełną interoperacyjność
takie wprowadzone zostało decyzją w ramach Sojuszu oraz by były w sta-
Kongresu USA i pierwszy czteroletni nie sprostać narodowym potrzebom
przegląd obronny (QDR  Quadren- obronnym w nowych uwarunkowaniach
nial Defense Review) został przepro- bezpieczeństwa. Z Raportu Końcowego
wadzony w 1997 r.15. Kolejne przeglądy SPO zakończonego w 2006 r. wynika,
odbyły się w roku 2001 oraz w 2005 r.16. że celem Przeglądu było przedstawie-
Zasadniczym celem tych przeglądów nie wizji Sił Zbrojnych RP nowocześnie
było określenie kierunków rozwoju zorganizowanych, sprawnie kierowa-
zdolności obronnych oraz strategicz- nych i dowodzonych, dobrze wyposażo-
nych priorytetów rozwoju sił zbrojnych nych i wyszkolonych18. Nie obejmował
w perspektywie 20 lat. on całego systemu obronnego państwa,
co przez część ekspertów było odebrane
Przegląd obronny jest również jed- jako znaczne zawężenie problematyki
nym z zasadniczych elementów pla- Przeglądu. Przedstawił on propozycję
nowania obronnego NATO. W Sojuszu wielkości i kształtu Sił Zbrojnych RP
przegląd obronny odbywa się co 2 lata17 w perspektywie roku 2020. Niejawny
i służy do weryfikacji średniotermino- Raport zawierał ponad 250 rekomen-
wego planowania obronnego. Opraco- dacji dotyczących podjęcia koniecznych
wywany w ramach przeglądu Kwestio- zmian. Jednak pomimo niekwestiono-
nariusz Planowania Obronnego (DPQ  wanej wartości merytorycznej, Raport
Defense Planning Questionnaire) jest SPO nigdy nie został formalnie zaakcep-
dokumentem sprawozdawczym z bieżą- towany przez rząd, a jedynie w sposób
cej realizacji celów planistycznych oraz nieformalny rekomendacje wykorzysty-
stanowi podstawę do wypracowania wy- wane są do dziś przez Sztab Generalny
tycznych na kolejny okres planistyczny WP w procesie programowania rozwoju
dla całego Sojuszu. Sił Zbrojnych RP.
W Polsce pierwszy strategiczny Z końcem stycznia 2011 r. został
przegląd obronny został przeprowa- zakończony drugi z kolei strategiczny
dzony w latach 2005 2006. Konieczność przegląd obronny, który według jego
jego przeprowadzenia wynikała z po- twórców miał być  drugą próbą wzbo-
dobnych przesłanek jak w innych pań- gacenia procesu planowania obronne-
stwach NATO. Jednak jego cel został go w Ministerstwie Obrony Narodowej
15
C. Rutkowski, Przegląd strategiczny jako narzędzie polityki, op. cit., s. 54.
16
K. Sikorski, Integrowanie polityki bezpieczeństwa narodowego, op. cit., s. 6.
17
Pierwszy przegląd obronny NATO odbył się w 1997 r. i do 2002 r. odbywał się w cyklu rocznym.
Natomiast, od 2002 r. do dziś odbywa się w cyklu 2-letnim. Aktualnie w NATO trwają prace nad nowym
modelem planowania obronnego. Prace zmierzają do odejścia od cykliczności planowania, natomiast
nadal pozostawienia cyklicznego przeglądu obronnego.
18
Synteza Raportu Strategicznego Przeglądu Obronnego, Ministerstwo Obrony Narodowej, Warszawa
2006.
I  2011 / 17 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE 125
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
o interdyscyplinarną prognozę środo- też odwrotnie ujmując, inne są cele szcze-
wiska bezpieczeństwa Polski w długim gółowe i związany z tym zakres SPO.
horyzoncie czasowym oraz wynikające
z niej nowe zadania obronne, a w konse- SPO jako proces analityczny obej-
kwencji rekomendacje do transformacji mujący problematykę obronności pań-
sił zbrojnych 19. Cel SPO został określo- stwa, stanowi określoną część szeroko
ny przez pełnomocnika ministra obrony rozumianego przeglądu bezpieczeństwa
narodowej do przeprowadzenia Stra- narodowego (bezpieczeństwa państwa),
tegicznego Przeglądu Obronnego, jako badaną w ramach SPBN. Jednak zarów-
 wypracowanie i rekomendowanie kie- no SPO, jak i inne przeglądy sektorowe,
runków transformacji Sił Zbrojnych RP w odniesieniu do SPBN winny być rozpa-
w perspektywie 20 lat 20. Przyjęty został trywane w kontekście poszczególnych
horyzont czasowy 2030 r. i założenie obszarów bezpieczeństwa oraz ich wza-
cykliczności co 4 lata. Obejmuje on sie- jemnych relacji wynikających z zintegro-
dem obszarów21 i w znacznym stopniu wanego podejścia do bezpieczeństwa.
został ograniczony do Sił Zbrojnych RP,
pomimo iż w założeniach uwzględnia Pomimo że z nazwy wynika, że SPO
on pewne aspekty przygotowań poza- winien obejmować szeroko rozumianą
militarnych. obronność (system obronny państwa),
w praktyce oba strategiczne przeglą-
Rozpatrując jednak relacje między dy obronne przeprowadzone w latach
Strategicznym Przeglądem Bezpieczeń- 2004 2006 oraz 2009 2011, ograniczały
stwa Narodowego i Strategicznym Prze- się do sił zbrojnych i ich najbliższego
glądem Obronnym należy podkreślić, że otoczenia.
istota i ogólny cel22 SPO są takie same
jak SPBN i sprowadzają się do realizacji
STRATEGIA BEZPIECZEC
STWA
trzech wspomnianych powyżej funkcji
NARODOWEGO
(diagnostycznej, prognostycznej i reko-
mendacyjnej) w ramach tego procesu. Kolejną kwestią, jest przedstawienie
Metodologia prowadzenia SPBN i SPO istoty i zakresu Strategii Bezpieczeń-
w dużym stopniu jest podobna, jeśli nie stwa Narodowego oraz określenie jej
taka sama. W obu procesach mogą być relacji ze Strategicznym Przeglądem
wykorzystywane te same metody i narzę- Bezpieczeństwa Narodowego.
dzia badawcze. Inny jest natomiast zakres
oraz związane z tym cele szczegółowe Strategia Bezpieczeństwa Narodowe-
formułowane stosownie do zakresu bądz
go z jednej strony jest dokumentem okre-
19
J. Urbaniak, Wyzwania strategicznego przeglądu obronnego,  Kwartalnik Bellona 3/2009, s. 33.
20
Wytyczne Pełnomocnika Ministra Obrony Narodowej do przeprowadzenia Strategicznego Przeglądu
Obronnego, Sekretariat Wykonawczy SPO, Warszawa, listopad 2009 r.
21
Są one następujące: środowisko bezpieczeństwa, zdolności operacyjne, struktury i funkcjonowanie
sił zbrojnych, profesjonalizacja, modernizacja techniczna sił zbrojnych, pozamilitarne przygotowania
obronne, system planowania obronnego.
22
Ogólnym celem SPO jest wypracowanie merytorycznych podstaw do podejmowania decyzji politycz-
nych w zakresie obronności oraz do weryfikacji (aktualizacji) Strategii Obronnej RP.
126 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE I  2011 / 17
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
ślającym kierunki polityki bezpieczeństwa sowego i zintegrowanego podejścia do
państwa, a z drugiej strony traktowana bezpieczeństwa narodowego.
jest jako sposób podejścia, czy też wyraz
realizacji polityki bezpieczeństwa narodo- Zdecydowana większość państw,
wego/bezpieczeństwa państwa. Jej układ w tym także Polska, przystąpiła do defi-
i treść mogą być formułowane dowolnie. niowania na nowo swoich strategii bez-
Przykładem takiej różnorodności w wa- pieczeństwa po ataku terrorystycznym
runkach Polski są Strategie Bezpieczeń- z 11 września 2001 r. Pojawiły się bo-
stwa Narodowego RP z 2003 r. i z 2007 r. wiem nowe wyzwania i zagrożenia, któ-
re doprowadziły do konieczności zre-
SBN z 2003 r., nie wliczając  Zało- definiowania polityki bezpieczeństwa,
żeń polskiej polityki bezpieczeństwa a w konsekwencji aktualizacji strategii
z 1992 r., była pierwszą Strategią Bez- bezpieczeństwa narodowego. Układ
pieczeństwa Narodowego RP, a zara- Strategii obejmował już odniesienie do
zem pierwszą próbą znacznie szersze- nowych wyzwań, zadań oraz uwarunko-
go, choć jeszcze nie w pełni komplek- wań ich realizacji (Rys. 5).
Rys 5. Układ SBN z 2003 i 2007 r.
UKA
AD SBN 2003 UKA
AD SBN 2007
1. Interesy narodowe i cele strategiczne
Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie
I. NOWE WYZWANIA
bezpieczeństwa
1.1. Interesy narodowe
1.2. Cele strategiczne
2. Uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego
II. ZAA
OŻENIA OGÓLNE Rzeczypospolitej Polskiej
2.1. Szanse dla bezpieczeństwa
2.2. Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa
III. ZADANIA SA
UŻB PAC
STWOWYCH 3. Koncepcja bezpieczeństwa narodowego. Cele
1. Aktywność międzynarodowa i zadania sektorowe
A. Sojusz Północnoatlantycki 3.1. Bezpieczeństwo zewnętrzne
B. Unia Europejska 3.2. Bezpieczeństwo militarne
C. ONZ 3.3. Bezpieczeństwo wewnętrzne
D. Regionalne aspekty polityki bezpieczeństwa. 3.4. Bezpieczeństwo obywatelskie
2. Siły zbrojne 3.5. Bezpieczeństwo społeczne
3. Wywiad 3.6. Bezpieczeństwo ekonomiczne
4. Wewnętrzne aspekty bezpieczeństwa 3.7. Bezpieczeństwo ekologiczne
3.8. Bezpieczeństwo informacyjne
i telekomunikacyjne
IV. GOSPODARCZE PODSTAWY 4. System Bezpieczeństwa Narodowego
BEZPIECZEC
STWA PAC
STWA Rzeczypospolitej Polskiej
1. Finanse. 4.1. Strategiczne kierunki transformacji
2. Gospodarka. systemu bezpieczeństwa narodowego
3. Infrastruktura. 4.2. Podsystem kierowania bezpieczeństwem
4. Środowisko naturalne. narodowym
5. Edukacja obywatelska. 4.3. Podsystemy wykonawcze
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Bezpieczeństwa Narodowego z 2003 i 2007 r.
I  2011 / 17 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE 127
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
Rys 6. Układ SBN 2007 a Struktura SPBN
UKA
AD SBN 2007 STRUKTURA SPBN
1. Interesy narodowe i cele strategiczne Zespół 1
Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie Interesów Narodowych i Celów Strategicznych
bezpieczeństwa
1.1. Interesy narodowe
1.2. Cele strategiczne
2. Uwarunkowania bezpieczeństwa narodowego Zespół 2
Rzeczypospolitej Polskiej Oceny Środowiska Bezpieczeństwa
2.1. Szanse dla bezpieczeństwa
2.2. Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa
3. Koncepcja bezpieczeństwa narodowego. Cele Zespół 3
i zadania sektorowe Koncepcji Działań Strategicznych/
3.1. Bezpieczeństwo zewnętrzne Strategii Operacyjnej
3.2. Bezpieczeństwo militarne
3.3. Bezpieczeństwo wewnętrzne
3.4. Bezpieczeństwo obywatelskie
3.5. Bezpieczeństwo społeczne
3.6. Bezpieczeństwo ekonomiczne
3.7. Bezpieczeństwo ekologiczne
3.8. Bezpieczeństwo informacyjne
i telekomunikacyjne
4. System Bezpieczeństwa Narodowego Zespół 4
Rzeczypospolitej Polskiej Systemu Bezpieczeństwa Narodowego/
4.1. Strategiczne kierunki transformacji Strategii Preparacyjnej
systemu bezpieczeństwa narodowego
4.2. Podsystem kierowania bezpieczeństwem
narodowym
4.3. Podsystemy wykonawcze
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Bezpieczeństwa Narodowego z 2003 r. oraz Zarządzenia nr 29
Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego z 17 grudnia 2010 r. w sprawie przeprowadzenia Strategicznego Przeglądu
Bezpieczeństwa Narodowego.
Strategia Bezpieczeństwa Narodo- zacji23. Według Stanisława Kozieja każ-
wego z 2003 r. z jednej strony wychodzi- da strategia bezpieczeństwa winna po-
ła naprzeciw wielu nowym tendencjom szukiwać i ustalać odpowiedzi na cztery
w dziedzinie bezpieczeństwa i z tego podstawowe pytania strategiczne24:
względu była dokumentem potrzebnym " Jakie są interesy narodowe i cele
i pożytecznym. Z drugiej strony miała strategiczne państwa w dziedzinie
zbyt wiele słabości i wymagała noweli- bezpieczeństwa?
23
S. Koziej, Strategie Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 2003 i 2007 r.,
Warszawa 2008, www.koziej.pl
24
Ibidem.
128 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE I  2011 / 17
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
" W jakich warunkach przyjdzie nam
PODSUMOWANIE
realizować owe interesy i osiągać
ustalone cele?
Spojrzenie na Strategiczny Przegląd
" Jakie są optymalne sposoby (kon- Bezpieczeństwa Narodowego, Strategię
cepcja) osiągania przyjętych celów
Bezpieczeństwa Narodowego, jak rów-
w istniejących warunkach?
nież na Strategiczny Przegląd Obronny
" Jakie siły i środki (zasoby) należy
przez pryzmat istoty, celu i zakresu daje
wydzielić dla realizacji ustalonej
możliwość nie tylko wyjaśnienia czym
koncepcji?
one są i czemu służą, ale pozwala także
ustalić klarowne relacje między powyż-
Układ Strategii Bezpieczeństwa Na- szymi procesami i dokumentem.
rodowego RP z 2007 r. odzwierciedla te
wymagania (Rys. 5).
Jak potwierdzają doświadczenia
innych państw, sama potrzeba prowa-
Jak podkreśla S. Koziej, obie stra- dzenia strategicznych przeglądów bez-
tegie są niewątpliwie odpowiedzią na
pieczeństwa w szerokim kontekście
nowe warunki bezpieczeństwa i obie
jest niepodważalna. Wątpliwości może
uwzględniają nowe zagrożenia, wyzwa- budzić jedynie kwestia kompleksowości
nia i ryzyka oraz potrzebę zintegrowa- w realizacji tych przeglądów z punktu
nego podejścia do spraw bezpieczeń- widzenia analizy i proponowanych roz-
stwa. Ale zarówno strategia z 2003 r., jak
wiązań w odniesieniu do jasno wyod-
i strategia z 2007 r. wciąż jeszcze w zbyt
rębnionych dziedzin, działów, czy sek-
małym stopniu zajmują się sprawami
torów bezpieczeństwa. Wydaje się, że
transformacji systemu bezpieczeństwa
mimo wszystko przeglądy te nie mają
narodowego do nowych warunków25.
kompleksowego, a zarazem zintegro-
wanego charakteru, a dotyczą głównie
Ważne jest jednak, by Strategiczny
obronności ze szczególnym uwzględnie-
Przegląd Bezpieczeństwa Narodowego
niem sił zbrojnych. Natomiast aspekty
był tak zaprojektowany, aby uwzględ- bezpieczeństwa wykraczające swoją
niał wszystkie aspekty, które z założenia
naturą poza tradycyjnie postrzeganą
mają stanowić treść strategii, bądz
opie- obronność, podejmowane są raczej
rając się na istniejącej już SBN dokonać
dla uzupełnienia przeglądu. Wynika to
przeglądu bezpieczeństwa. Konieczne
prawdopodobnie właśnie z ogromnej
jest bowiem zachowanie spójności jeśli
złożoności i szerokiego zakresu pro-
nie strukturalnej, to przynajmniej proble- blematyki, wymagającej tak czy inaczej
mowej między procesem a dokumentem.
zintegrowanego podejścia.
W przypadku Przeglądu i Strategii
W tym względzie, pomimo wspomnia-
Bezpieczeństwa Narodowego z 2007 r.
nych powyżej dylematów, na uwagę za-
taka spójność w bardzo dużym stopniu
sługuje podjęcie inicjatywy właśnie ta-
występuje (Rys. 6).
kiego kompleksowego i zintegrowanego
25
Ibidem.
I  2011 / 17 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE 129
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA
podejścia do bezpieczeństwa w ramach wywaniu/uaktualnianiu strategii bez-
Strategicznego Przeglądu Bezpieczeń- pieczeństwa, wyłączając rozwiązanie
stwa Narodowego w Polsce, nawet jeśli przyjęte w Wielkiej Brytanii, polegające
będzie on obarczony niedoskonałościa- na równoczesnym opracowaniu strate-
mi charakterystycznymi dla projektów gii przeprowadzeniu przeglądu.
prekursorskich.
W kontekście zintegrowanego po-
Dotychczasowe polskie doświadcze- dejścia do bezpieczeństwa warto w tym
nia wskazują bowiem na to, że opraco- miejscu podkreślić, że w listopadzie
wanie strategii, (bezpieczeństwa naro- 2009 r. rząd przyjął  Plan uporządkowa-
dowego, czy też sektorowych) nie było nia strategii rozwoju , który zakłada,
poprzedzane stosownymi przeglądami. że Strategia Bezpieczeństwa Narodo-
Przeprowadzony w latach 2004 2006 wego26 jest jedną z 9 strategii sektoro-
Strategiczny Przegląd Obronny, pomimo wych27. W tym względzie ważne jest, by
niekwestionowanej wartości merytorycz- komplementarna Strategia Bezpieczeń-
nej, nie został nawet formalnie wprowa- stwa Narodowego traktowana była jeśli
dzony w życie, a Strategia Obronności nie nadrzędnie, to przynajmniej na rów-
RP, która powstała po raz pierwszy ni ze strategią rozwoju. Wydaje się bo-
w 2000 r. została zaktualizowana dopie- wiem, że bezpieczeństwo, bez względu
ro pod koniec 2009 r., w czasie gdy został na interpretację, ma znaczenie najszer-
zainicjowany kolejny Strategiczny Prze- sze zarówno co do zakresu, jak i szcze-
gląd Obronny (2009 2011). Podobnie bla (poziomu) rozpatrywania problemu.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Ma ono bowiem wartość najwyższą.
z 2003 r. oraz kolejna z 2007 r. Wszystkie inne wartości i potrzeby pań-
stwa i społeczeństwa zaspokajane są
Nasuwa się więc pytanie, jaka bę- lub powinny być w dalszej kolejności.
dzie wartość dodana przeprowadzenia Poza tym rozwój nie zawsze prowadzi
SPBN? Jak pokazują doświadczenia in- do zwiększenia bezpieczeństwa.
nych państw, niewątpliwie jest on bar-
dzo pomocny w tworzeniu podstaw do Podsumowując, Strategiczny Prze-
prowadzenia polityki bezpieczeństwa gląd Obronny winien stanowić integral-
nie tylko w długofalowym horyzoncie ną część Strategicznego Przeglądu Bez-
czasowym, ale także dla zachowania jej pieczeństwa Narodowego, który z kolei
aktualności w perspektywie krótkoter- winien służyć wypracowaniu meryto-
minowej, związanej z podejmowaniem rycznych podstaw do weryfikacji (uak-
bieżących decyzji politycznych. Ponad- tualnienia) Strategii Bezpieczeństwa
to jest nieocenioną pomocą w opraco- Narodowego.
26
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego wystąpiło z inicjatywą wprowadzenia Strategii Rozwoju Syste-
mu Bezpieczeństwa Narodowego jako jednej ze strategii rozwojowych, nadając Strategii Bezpieczeń-
stwa Narodowego znaczenie nadrzędne wobec strategii sektorowych.
27
Obok: Strategii innowacyjności i efektywności gospodarki, Strategii rozwoju zasobów ludzkich,
Strategii rozwoju transportu, Strategii  Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko, Strategii  Spraw-
ne państwo, Strategii rozwoju kapitału społecznego, Krajowej strategii rozwoju regionalnego, Strategii
zrównoważonego rozwoju wsi i rolnictwa.
130 BEZPIECZEC
STWO NARODOWE I  2011 / 17
POLITYCZNO-STRATEGICZNE ASPEKTY BEZPIECZE
C

STWA