9580798314

IWONA MITYK

III część „Dziadów” a dramat średniowieczny

Sformułowanie tego typu tematu, jak „III część Dziadów a dramat średniowieczny”, zakłada z góry sposób prowadzenia rozważań. Ich istota zasadzać się będzie na porównaniu budowy najwybitniejszego dramatu Adama Mickiewicza do poetyki dramatów średniowiecznych. Ujęcie tematu wymaga jednak przypomnienia i ustalenia kilku zasadniczych kwestii. Pierwszą z nich jest przypomnienie powiązań istniejących pomiędzy literaturą obu epok: romantyzmu i średniowiecza. Kolejną-ustalenie istotnych włąściwości, jakimi charakteryzuje się budowa średniowiecznych form dramatycznych.

Jeśli chodzi o powiązania romantyzmu ze średniowieczem to wynikają one z pewnych postaw prezentowanych przez obie epoki. Romantyzm odrzucił materializm oświeceniowy, traktujący świat jako racjonalnie zbudowaną strukturę, którą można zbadać empirycznie. W wizji romantyków świat pojmowany był jako żywy dynamiczny organizm, podlegający nieustannemu procesowi przemian, których człowiek nie jest w stanie zgłębić jedynie za pomocą intelektu. Odrzucając tradycje wcześniejszej epoki, romantyzm odnowił powiązania z epoką, którą uznał za prezentującą podobną do swojej wizję świata.

Charakterystyczne dla romantyków zainteresowanie średniowieczem wynikało właśnie z uznania przez nich bliskości średniowiecznych idei estetycznych, niektórych wzorców obyczajowych i literackich. Podobnie jak śred-niowiecze, romantyzm pojmował naturę w sposób dualistyczny, dostrzegając w niej zarówno powierzchowne, jak i utajone, wewnętrzne zjawiska. Akceptował spirytualizm literatury chrześcijańskiej, czyli wyrażane przez nią przekonanie, że rzeczywistość materialna jest sposobem przejawiania się ducha. Poezję średniowiecza romantyzm traktował jako twórczość spontaniczną, pierwotną, wyraz ducha narodowego, dlatego też akceptował takie jej cechy, jak tajemniczość, groza, fantastyka, cudowność. Stąd też ówczesnych bardów uznawał za wzorzec dla roli, jaką powinien pełnić romantyczny poeta; chętnie podejmował nawiązujące do średniowiecza motywy fabularne i przejmował niektóre gatunki średniowieczne, jak np. balladę, czy pewne elementy niektórych gatunków, jak ma to miejsce w przypadku dramatu.

Sam Mickiewicz doceniał rolę dramatu średniowiecznego w kształtowa-^niu się literatury narodowej, gdy w swoich wykładach o literaturze

słowiańskiej stwierdzał:

37