9621686720

15

Samogłoski.

otwarte, spółgłoski to głoski zwarte lub szczelinowe. Głoski [a u i] jako otwarte, są samogłoskami; głoski [b p v fj jako zwarte i szczelinowe, należą do spółgłosek.

IV. SAMOGŁOSKI.

§ 9. Samogłoski są głoskami ot war te mi: przy wytwarzaniu ich język i wargi przybierają takie położenie, że jama ustna jest zawsze mniej lub więcej otwarta. Przy takiem położeniu wydech swobodnie przepływa przez jamę ustną i nie wytwarza tam wyraźnego głosu. Na brzmienie samogłosek składa się więc przedewszystkiem głos, powstający w krtani: głos ten w normalnych warunkach (przy głośnem mówieniu) jest dźwiękiem, bo w takich razach przy wymawianiu samogłosek wiązadła głosowe się zsuwają i pod naporem wydechu wchodzą w prawidłowe drgania; tylko podczas szeptania głos, wydobywający się z krtani, jest szmerem, bo przy takim sposobie mówienia wiązadła głosowe nieco się rozsuwają, tak że wydech przeciska się przez szparę głosową bez napom i nie wywołuje drgania wiązadeł głosowych, tylko ociera się o ściany szpai*y głosowej i wytwarza wskutek tego szmer krtaniowy.

W związku z opisanem położeniem wiązadeł głosowych samogłoski bywają wymawiane bezdźwięcznie tylko w szepcie, w mowie natomiast normalnej są zawsze głoskami dźwięcz-nemi. W tych normalnych warunkach są one czystemi dźwiękami bez przymieszki szmerów, bo przy właściwem im otwarciu jama ustna własnych wyraźnych szmerów nie wytwarza.

§ 10. Kóżnice brzmienia, zachodzące między poszczegól-nemi samogłoskami, powstają wskutek tego, że przy wytwarzaniu każdej z nich otwarcie janij’' ustnej przybiera inne rozmiary i kształty, zależnie od położenia języka i warg.

Język może być położony niżej lub wyżej w jamie ustnej, a zależnie od tego otwarcie jamy ustnej może być szersze lub węższe. Łatwo się o tern można przekonać, jeżeli, położywszy palec na języku, wymawiać będziemy w kołejnem następstwie samogłoski [a-e-i]. Najszersze otwarcie ma jama ustna przy samo-