9621686808

42 Położenie spółgłosek w wyrazie.

wym. [vikl'ina], miłość, wym. [rfiiłość], siwy, wym. [śivy], zima, wym. [zima], cichy, wym. [ćiyy], dziki, wym.

Samogłoska [y], odwrotnie, łączy się w języku polskim wykształconym tylko ze spółgłoskami twardcmi, nigdy z miękki e m i, np. być, 'pytać, wydra, mydło, tyczka, dynia, sypać, szyja, żyto, chłopcy, ubodzy, ręczyć.

Wszystkie pozostałe samogłoski mogą się łączyć ze spółgłoskami, tak twardemi, jak miękkie mi, np. pasek, piasek wym. [p'asek]; weź, wieś wym. [veś]; mody, miody wym. [diody]; wór, 'wiór wym. [vur]; wąs, wiąz wym. [vqs]; zęby, zięby wym. [źemby].

Uwaga. W narzeczach ludowych ta zasada nie obowiązuje, bo mamy z jednej strony takie połączenia, jak bić ‘być’ z [b]

i

twardem przed [i], a z drugiej strony połączenia typu b'yda 'bieda’ z [b'J miękkiem przed [y] < [e].

W języku polskim wykształconym połączenia: ky, gy,ke,ge, zastępujemy połączeniami dźwiękowemi: [k'i g'i k'e g'e]. Mówi-

l

my: stiopffsnopy, ale bu-kf/buk'i, nie buky, drągl/drąg'i nie drągy, mówimy ładne, białe, ale lekk'e (nie lekke), dług'e (nie długe). Tak więc samogłoski [y ej nie łączą się nigdy w polskim języku literackim ze spółgłoskami [k g] twardemi. W połączeniach takich spółgłoski twarde [k g] zastępujemy spółgłoskami mięk-kiemi [k' g'] przyczem samogłoska [e] pozostaje bez zmiany, samogłoskę zaś [y] zastępujemy samogłoską [i], a to dlatego, że, według zwyczajów, panujących w wymowie polskiej, samogłoska [y] łączy się tylko ze spółgłoskami twardemi. Samogłoska [e] w języku wykształconym tylko wtedy łączy się ze spółgłoskami [k g] twardemi, jeżeli ją wymawiamy zamiast pierwotnego [ę], np. daj rękę (nie ręk'e), zamiast rękę-, postaw nogę (nie nog'e), zamiast nogę.

d) Położenie spółgłosek w wyrazie.

§ 32.    1) Na początku i w środku wyrazów możemy wy

mawiać wszystkie, właściwe językowi polskiemu spółgłoski: tak twarde, jak ni i ę k k i e, tak dźwięczne, jak bezdźwięczne i t. d. Np. czekam niecierpliwie listu zapoioiedzianego.