9574065719

Strategie odnowy miast wobec depopulacji i starzenia się społeczeństwa w trzech skalach przestrzennych

Agnieszka Labus

Katedra Urbanistyki i Planowania Przestrzennego, Wydział Architektury, Politechnika Śląska, e-mail: aenieszka. labuslaipolsl. pi

Streszczenie:

Referat przedstawia zagadnienia dotyczących przystosowania przestrzeni miejskich pod kątem depopulacji miast oraz przystosowanie ich do potrzeb osób starszych, na podstawie obecnych rozwiązań, dobrych praktyk w miastach europejskich oraz badań własnych autorki. Problematyka została przedstawiona z uwzględnieniem trzech skal przestrzennych: makro - elementy strategii przestrzennej, mezo - elementy struktury urbanistycznej, a także mikro -elementy formy architektonicznej.

Celem referatu jest zwrócenie uwagi na szersze spojrzenie na problematykę zmian demograficznych (w tym starzenie się społeczeństwa i kurczenie się miast) w ujęciu przestrzennym, nie tylko dotyczące eliminacji barier architektonicznych, ale wskazania rozwiązań i strategii działań w zagadnieniach związanych z zarządzaniem miastem, zagospodarowaniem przestrzennym oraz z projektowaniem architektonicznym.

Słowa kluczowe: strategie, odnowa miast, starzenie się społeczeństwa, kurczenie się miast, zmiany demograficzne, skala przestrzenna

1. Wprowadzenie

“Gdy wieje wiatr przemian, Niektórzy budują mury, inni wiatraki"

Projekt Adapt2DC 2011-2014

Jedną z kluczowych zmian, z którą muszą się zmierzyć miasta w XXI wieku są zmiany demograficzne, przejawiające się we:

•    wzroście długości życia społeczeństwa,

•    spadku współczynnika urodzeń

•    spadku płodności,

•    starzeniu się społeczeństwa,

•    zmieniającej się strukturze gospodarstw⁷ domowych i organizacji życia rodzinnego,

•    skutkach migracji.

Starzenie się społeczeństwa, będące skutkiem wydłużenia się ludzkiego życia i spadku urodzeń, zmienia zasadniczo strukturę społeczeństwa. Jest zjawiskiem powszechnym niemal we wszystkich regionach Europy, w której obserwujemy wzrost ludności powyżej 50 roku życia, a spadek ilości ludzi młodych¹. Starzenie się jako takie należy uznać za zjawisko pozytywne, wydłużenie się życia ludzkiego wskazuje na postęp społeczny i medyczny. Jest to duże osiągnięcie społeczeństw⁷ europejskich w⁷ ostatnim stuleciu, ale stanowi także spore wyzwanie w różnych dziedzinach życia ludzkiego. Starzenie się społeczeństwa i migracje w wielu regionach i miastach europejskich przyczyniają się do wystąpienia spadków demograficznych i spowolnienia gospodarczego¹. Takie obszary miejskie zazwyczaj zlokalizowane są w środkowej i wschodniej części UE, tj.: wschodnia część Niemiec (Magdeburg, Halle), Rumunia (Arad), niektóre peiyferyjne obszary Europy Zachodniej (południowa część Włoch, północna Anglia, północna Skandynawia), a także wschodnie regiony Polski i rejon Łodzi oraz miasta województwa śląskiego (Ruda Śląska, Bytom). Konsekwencją tych zmian jest wystąpienie negatywnej spirali zmniejszających się przychodów z lokalnych podatków, malejąc)' popyt na towaiy i usługi, likwidacja miejsc pracy, zmniejszona podaż pracy i ograniczenia w inwestycjach. Tendencje te mogą przynieść ogólny spadek atrakcyjności miast kurczących się.

Raport)' UE i państw OECD określają, że depopulacja oraz starzenie się społeczeństwa będą miały coraz większe znaczenie w⁷ ramach różnych obszarów, w tym polityki miejskiej w ciągu najbliższej dekady. W związku z tym podejmowane są działania, inicjatywy, projekty i strategie związane z zagadnieniem zmian demograficznych na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Poszukiwane są rozwiązania, które wskazywałyby w jaki

1

Impact of the European demographic trends on regional and urban development - syntetyczne sprawozdanie sporządzone w kontekście węgierskiej prezydencji w Unii Europejskiej. Budapeszt 201 lr.