9733773799

i chronionych) ora/ galunków charakterystycznych dla Okręgu Częstochowsko-Olkuskiego. Natomiast spada liczba gatunków obcego pochodzenia — głównie archeofitów (tabela 20).

5.5.5. Działalność człowieka

Działalność człowieka (antropopresja) jest współcześnie jednym z najważniejszych czynników. które powodują przekształcenie otaczającego nas środowiska. Wywiera ona wpływ zarówno na elementy przyrody nieożywionej, jak i na organizmy żywe, co jest szczególnie widoczne na terenach uprzemysłowionych i zurbanizowanych, gdzie naturalna roślinność została niemal całkowicie zniszczona. Zależności zachodzące między antropopresją a składem Hory określonego terenu są przedmiotem licznych opracowań naukowych (Celesti-Grapow i in. 2006; Deutschewitz i in. 2003; Faliński 1966, 1971, 1972, 2000; Gibson 1986; Hill i in. 2002; Jackowiak 1990, 1998; Kornaś 1971, 1972, 1977, 1981; Kowarik 1990; Kuhn, Ki.orz 2006; Maskf.i.i. i in. 2006; Sendek 1981; Sudnik--Wójcikowska 1987a, 1987b, 1991, 1992, 1998; Sukopp 1969, 1972; Urbisz An. 1991, 1996; Van der Veken i in. 2004; WrrriG 2004).

Jest niemal niemożliwe wymienienie wszystkich aspektów działalności człowieka, a tym bardziej opisanie ich wpływu na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego. Najczęściej mamy do czynienia z wieloma czynnikami antropopresji o różnym natężeniu, co znacznie utrudnia ocenę skutków ich działania. Jednakże możliwa jest przybliżona ocena wpływu działalności człowieka na jego otoczenie, przeprowadzona na podstawie oszacowania jej widocznych elektów.

W niniejszym opracowaniu wpływ antropopresji na skład flory badanego obszaru określono na podstawie natężenia głównych aspektów działalności człowieka, jakimi są rozwój urbanizacji, komunikacji oraz przemysłu i rolnictwa. Dlatego też o natężeniu antropopresji w danym kwadracie badawczym decydowały:

—    powierzchnia terenów zabudowanych.

—    długość linii kolejowych i dróg o utwardzonej nawierzchni,

—    powierzchnia terenów rolniczych i przemysłowych.

Każdy z tych 3 czynników wywierał wpływ na skład gatunkowy Hory danego kwadratu

w nieco inny sposób (tabela 20). Niekiedy wszystkie powodowały podobny efekt, np. zwiększanie się liczby archeofitów, kenofitów oraz gatunków inwazyjnych. Jednakże w wielu przypadkach wpływ tych czynników był zróżnicowany. W największym stopniu zwiększaniu się liczby gatunków należących do różnych grup sprzyjała znaczna długość dróg oraz linii kolejowych, a najbardziej ograniczała je duża powierzchnia terenów rolniczych i przemysłowych.

Zwiększające się natężenie działalności człowieka w obrębie badanycłi jednostek kartogra-mu jest często związane ze zmniejszającą się powierzchnią terenów leśnych, dlatego też powoduje podobne zmiany w składzie gatunkowym ich Hory. Z tego względu większość zależności między stopniem antropopresji a liczbami gatunków należących do analizowanych grup roślin jest odwrotna niż w przypadku lesistości. Interesujące jest. że w jednostkach kartogramu o dużym nasileniu działalności człowieka odnotowano wzrost ogólnej liczby występujących w nich gatunków. Wraz ze wzrostem natężenia antropopresji zaobserwowano również wyższe liczby gatunków bardzo rzadkich, inwazyjnych oraz należących do apofitów, archeofitów i kenofitów. Natomiast ujemną zależność stwierdzono tylko w przypadku gatunków wskaźnikowych starych lasów, których liczba w jednostkach kartogramu wraz ze wzrostem natężenia działalności człowieka wyraźnie się zmniejszała.

5.5.6. Porównanie wpływu analizowanych czynników na skład gatunkowy flory

Analizowane czynniki środowiskowe mają nie tylko odmienny wpływ na rozmieszczenie różnych gatunków (lub ich grup), ale są również wzajemnie z sobą powiązane. W tabeli 22 podano wartości współczynników korelacji między ich natężeniem w poszczególnych jednostkach kartogramu. Jak wynika z przedstawionych danych, najsilniejsza korelacja ujemna występuje między powierzchnią terenów rolniczych i przemysłowych a powierzchnią terenów leśnycłi (-0.82), między udziałem gleb bielicowych a brunatnych (-0.76) oraz między antropopresją ogólną a powierzchnią terenów leśnych (-0,64). Wyraźna korelacja ujemna występuje również między obecnością cieków i zbiorników wod- 101