9814371947

45

DEBATA PREZYDENCKA

na pytanie)³⁹ sprawiają, że na continuum pomiędzy dialogiem a agonem debata przesuwa się w stronę agonu. Przykładem takiego zachowania może być to, iż Aleksander Kwaśniewski rozpoczął pierwszą debatę odejściem od zadanego przez Wiesława Walendziaka pytania o faktyczne możliwości realizacji postulatów przedstawianych w kampanii i wygłoszeniem krótkiego przemówienia we własnej obronie. W drugiej debacie tak samo postąpił Lech Wałęsa, sugerując, że został do tego sprowokowany zachowaniem pretendenta w trakcie poprzedniego spotkania. Te zachowania obu kandydatów nie były zresztą jedynymi nielojalnymi sposobami prowadzenia sporów wykorzystanymi w debatach.

Jednak winą za to, iż debaty polskie zbliżyły się do agonu, nie można obciążać wyłącznie samych kandydatów. Przyczyniły się do tego też agresywne. rozbudowane pytania dziennikarzy. Polskie debaty prezydenckie przypominały agon również i dlatego, że sprzyjały temu ustalone w toku negocjacji reguły, wedle których odbywała się debata. Dzieliły one bowiem kandydatów i dziennikarzy na dwa obozy polityczne. Na rzecz eliminacji elementów dialogu działało także i to, iż przyjęty typ debaty nie dopuszczał możliwości kontr-argumentowania. Do poniższej spontanicznej wymiany zdań między kandydatami doszło w trakcie pierwszej debaty, w czasie przeznaczonym na odpowiedź Wałęsy na pytanie, postawione przez Andrzeja Kwiatkowskiego:

Kwiatkowski: Wprawdzie red. Zieliński nic dowiedział się, jak pan będzie walczył, ja spróbuję, może będę miał więcej szczęścia.

Wałęsa: Odpowiadam panu: Będę walczył, dając przykłady rozwiązań, a nie bajki, a nie wierszyki.

Kwiatkowski: Rozumiem.

Kwaśniewski: Miał pan pięć lat.

Wałęsa: Nie pięć lat, proszę pana, bo przez te pięć lat połowę rzeczywiście komuniści rządzili w Polsce, a nawet nie połowę Solidarność z tych pięciu lat. Kwaśniewski: No i od dwóch lat mamy wzrost gospodarczy.

Wałęsa: Wypracowany przez Solidarność.

Kwaśniewski: Wypracowany także przez tych ludzi, także przez sześć milionów, które glosowało.

Wałęsa: To teraz pan uruchomi PGR-y, bo pan pracę chce dać w taki sposób. Kwaśniewski: Nic proszę pana...

Wałęsa: No bo pracę chce dać w taki sposób.

Kwaśniewski: Nie, proszę pana. Chcę dać pracę tam, gdzie ona będzie produktywna, rentowna, natomiast pan wkłada w moje ...

Wałęsa: W jaki sposób?

Kwaśniewski: Poprzez rozwój gospodarczy.

Walendziak: Panowie, umówiliśmy się, że o gospodarce będziemy rozmawiać w środę, więc może uda nam się dotrzymać tych ustaleń.

Wałęsa: Przez pajęczynę.

³⁹ Obszerny spis chwytów erystycznych można znaleźć w dziele A. Schopenhauera „Erystyka, czyli sztuka prowadzenia sporów” (op. cii., passim). Pisał też o nich William Gerard Hamilton w „Logice parlamentarnej” (patrz T. P s z c z o ł o w s k i: Umiejętność przekonywania i dyskusji. Warszawa 1974, s. 40—41). Robert Demon i Dan Hahn przedstawiają sposoby unikania odpowiedzi na zadane pytania stosowane przez członków administracji Nixona w trakcie afery Watergate w czasie spotkań z przedstawicielami mediów (R. E. D e n-t o n, D. F. H a h n: Prcsidential Communicalion: Description and Analysis. New York, Wcstport, CT, London 1986, s. 256-258.)